Những nỗ lực của phụ nữ tại Quảng Ninh trong việc khởi nghiệp bằng tình yêu bản sắc văn hóa dân tộc đã góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội địa phương một cách bền vững. Tại xã biên giới Hải Sơn, chị Sần Móc Lộc, một người phụ nữ thuộc dân tộc Sán Chỉ, đã tiên phong chọn con đường làm du lịch dựa trên tài nguyên văn hóa và thiên nhiên sẵn có. Mô hình du lịch của chị Lộc không chỉ mang lại thu nhập cho gia đình mà còn tạo ra cơ hội việc làm và thu nhập cho nhiều người dân trong xã.

Chỉ với 10.000 đồng, du khách có thể vào thăm vườn hoa sim, chụp ảnh và trải nghiệm không gian văn hóa vùng cao. Ý tưởng này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy giá trị của hoa sim, một biểu tượng văn hóa của người dân nơi đây, mà còn thu hút được nhiều du khách, đặc biệt là các bạn trẻ yêu thích khám phá và trải nghiệm văn hóa. Mô hình của chị Lộc đã truyền cảm hứng cho bà con trong xã, cùng nhau trồng các loại cây, tạo thành một khu sinh thái liên hoàn để phát triển các tour du lịch trải nghiệm.

Không chỉ ở Hải Sơn, nhiều người phụ nữ tại Quảng Ninh đã mạnh dạn khởi nghiệp bằng cách khai thác và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Chị Trương Thị Thanh Hương, phường Yên Tử, thành phố Hạ Long, là một trong những tấm gương tiêu biểu. Chị Hương đã mạnh dạn đầu tư vào mô hình du lịch cộng đồng, giới thiệu văn hóa đặc sắc của người Dao Thanh Y đến với du khách. Nhà hàng Dao Thanh Y Yên Tử do chị xây dựng không chỉ là nơi du khách được thưởng thức ẩm thực truyền thống của người Dao mà còn là nơi họ có thể trải nghiệm các hoạt động như tắm thuốc, thêu thổ cẩm, làm bánh, giao lưu hát múa và tìm hiểu về các nghi lễ văn hóa của người Dao.

Ở Tiên Yên, một vùng đất giàu có về văn hóa và thiên nhiên, chị Lê Thị Bích Hạnh, Chủ tịch Câu lạc bộ Đầu tư và Khởi nghiệp Tiên Yên, cũng đã có những đóng góp đáng kể. Chị Hạnh thành lập Hợp tác xã Chế biến và tiêu thụ nông sản Tiên Yên, không chỉ giúp thu mua trà cho bà con mà còn chế biến và giới thiệu sản phẩm qua các hội chợ OCOP và các nền tảng số. Bên cạnh đó, chị cũng xây dựng homestay Pạc Sủi, nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách. Tại đây, du khách không chỉ được nghỉ dưỡng trong không gian xanh mát mà còn được trải nghiệm tắm thác, uống trà, thưởng thức các món ăn đặc sản như gà Tiên Yên, bánh gật gù, và giao lưu văn hóa với người bản địa.

Những người phụ nữ như chị Lộc, chị Hương, chị Hạnh đang góp phần mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho địa phương, không chỉ thông qua du lịch và kinh doanh mà còn qua việc gìn giữ và lan tỏa văn hóa dân tộc một cách thiết thực và bền vững. Qua các hoạt động của mình, họ không chỉ nâng cao thu nhập cho bản thân và cộng đồng mà còn tham gia vào công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của các dân tộc tại Quảng Ninh.

Việc kết hợp giữa phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa đã tạo ra một mô hình phát triển bền vững, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân và tạo ra những trải nghiệm giá trị cho du khách. Hơn nữa, những nỗ lực này cũng góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất và con người Quảng Ninh đến với du khách xa gần, thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch và các hoạt động kinh tế – xã hội khác tại địa phương.

Nhìn chung, sự đóng góp của những người phụ nữ tại Quảng Ninh trong việc phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa là một ví dụ điển hình cho việc phụ nữ có thể làm nên sự khác biệt trong cộng đồng. Qua những mô hình khởi nghiệp sáng tạo và bền vững, họ không chỉ mình phát triển kinh tế mà còn tham gia tích cực vào việc gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, xây dựng một tương lai bền vững cho thế hệ tương lai.

Trên dãy Trường Sơn xanh thẳm, nơi những đám mây sà xuống tận mái nhà sàn, đồng bào Bru-Vân Kiều vẫn tiếp tục gìn giữ một phong tục truyền đời: lễ mừng lúa mới. Đây không chỉ là ngày hội của bản làng sau vụ mùa bội thu, mà còn là dịp thiêng liêng để người dân bày tỏ lòng biết ơn với trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho cây lúa trổ bông, trĩu hạt.

Lễ mừng lúa mới thường được tổ chức vào cuối vụ gặt, khi trong kho đã đầy lúa, trong lòng người đầy háo hức. Mỗi bản làng tổ chức lễ theo quy mô và tập tục riêng, nhưng tựu trung vẫn giữ được cốt lõi: biết ơn và cầu mong. Với người Bru-Vân Kiều, cây lúa không chỉ là thực phẩm, mà là linh hồn của sự sống, là nhịp đập của cả cộng đồng.

Trong sắc màu thổ cẩm và tiếng chiêng trầm bổng, lễ mừng cơm mới ngân lên giai điệu văn hóa dân tộc mộc mạc, sâu lắng và thấm đượm tình đất, tình người. Từ tờ mờ sáng, khói bếp đã tỏa lên từ từng nóc nhà. Những người phụ nữ trong bản thay nhau nấu xôi, đồ cơm, giã gạo nếp mới. Đĩa thịt rừng được tẩm ướp gia vị thơm nức, chum rượu cần đã được mở nắp, sẵn sàng cho buổi lễ lớn nhất trong năm.

Già làng Hồ Noi sẽ thực hiện nghi lễ chính thức. Trước bàn cúng, ông rì rầm khấn: “Ơi Giàng! Ơi thần lúa, thần núi, thần suối… xin nhận lễ của con cháu Bru-Vân Kiều. Cảm ơn đã cho mùa lúa tốt tươi, cho con cái được mạnh khỏe, bản làng được yên vui…”. Giọng khấn của già làng hòa trong làn khói của hương trầm, như kết nối giữa thế giới con người và thế giới linh thiêng.

Sau phần lễ là phần hội. Không khí nhanh chóng chuyển từ trầm mặc sang rộn ràng, tươi vui. Chiêng được mang ra, những thanh niên lực lưỡng vỗ trống, những cô gái khoác lên mình bộ váy thổ cẩm sặc sỡ, nhún nhảy theo nhịp nhạc núi rừng. Vũ điệu xoang Bru-Vân Kiều chậm rãi, dẻo dai, mang hơi thở của thiên nhiên, có núi, có sông, có gió rừng xào xạc trong từng bước chân.

Trải qua bao biến thiên của lịch sử và sự chuyển mình của đời sống hiện đại, lễ mừng lúa mới vẫn được người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn gìn giữ như một phần máu thịt. Không chỉ là phong tục, lễ hội này còn là minh chứng cho bản sắc bền vững của một tộc người luôn sống hài hòa với thiên nhiên.

Ngày nay, chính quyền địa phương và các đồn Biên phòng đóng quân trên địa bàn luôn đồng hành cùng bà con trong việc phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống. Nhiều trường học vùng cao còn đưa nội dung về lễ mừng lúa mới vào chương trình ngoại khóa, giúp học sinh người Bru-Vân Kiều hiểu và tự hào về truyền thống dân tộc mình.

Lễ mừng cơm mới không chỉ nói lên mối giao cảm giữa con người với thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của sự cố kết cộng đồng, của tình cảm thủy chung, son sắt giữa người với người. Trong từng nắm cơm dẻo, từng điệu xoang nhịp nhàng, lễ mừng lúa mới là bản hòa ca của bản sắc, của ký ức cộng đồng được truyền từ đời này sang đời khác.

Giữa đại ngàn Trường Sơn, tại xã Đắc Pring, thành phố Đà Nẵng, bản làng người Ve, một nhóm địa phương của dân tộc Gié Triêng, hiện lên với vẻ mộc mạc và đầy bản sắc. Tại đây, bên cạnh tiếng suối róc rách và khói bếp chiều, những âm thanh xưa cũ vẫn được lưu giữ bằng nhạc cụ đơn sơ – những cây sáo làm từ tre nứa.

Những cây sáo này không chỉ đơn thuần là nhạc cụ, mà còn đại diện cho ký ức của làng, cho sự hiện diện của bao lớp người Ve giữa núi rừng Trường Sơn. Chúng không phải là nhạc cụ biểu diễn chuyên nghiệp, cũng không dành riêng cho sân khấu, nhưng trong mỗi sự kiện của cuộc đời của họ, âm thanh tiếng sáo thân thương này luôn hiện diện.

Ông Zơ Râm Ngăm, 65 tuổi, đã chia sẻ về một sự tích được người Ve truyền đời, liên quan đến những cây sáo này. Câu chuyện bắt đầu từ một làng Bút Zriêng Dac Bloong, nơi có một gia đình Ve nghèo khổ. Vì nghèo, họ thường bị nhà giàu trong làng hắt hủi, xua đuổi. Sau khi người cha qua đời, hai đứa con trai chỉ biết lặng lẽ cắt một ống nứa nhỏ, đưa lên miệng thổi, mỗi lần nhớ cha. Đó chính là cây sáo Pà bam – tiếng khóc ngắn, nghẹn lại trong lòng.

Ít lâu sau, người mẹ cũng ra đi. Lần này, hai anh em thực sự côi cút. Họ không được khóc, và một lần nữa, họ chọn một ống nứa khác, dài hơn, để tạo ra thứ âm thanh dài, nghẹn ngào, vọng mãi trong rừng sâu. Đó là Đinh buôn – tiếng khóc dài, tiễn mẹ về suối.

Những cây sáo này không chỉ là nhạc cụ, mà còn là phương tiện để người Ve thổ lộ, tưởng niệm, và tâm sự những điều mà họ không thể nói bằng lời. Người Ve đã lưu giữ lại những ký ức, cảm xúc bằng cách tạo ra nhạc cụ – không để biểu diễn, mà để kết nối với quá khứ, với cộng đồng.

Ngày nay, người Ve xã Đắc Pring không chỉ cần cù trong lao động mà còn rất tự hào trong việc giữ gìn văn hóa. Trong các lễ hội, trong các sinh hoạt văn nghệ, tiếng sáo Pà bam, Đinh buôn, Tuốt léc vẫn vang lên giữa đại ngàn như một gạch nối giữa quá khứ và hiện tại. Những cây sáo ấy không chỉ là món ăn tinh thần, mà còn là biểu tượng văn hóa – lặng lẽ nhưng bền bỉ của cả một cộng đồng.

Khi rời khỏi Đắc Pring, chúng tôi vẫn có thể nghe thấy tiếng sáo Pà bam, sáo Tuốt léc của ông Zơ Râm Ngăm, sáo Đinh buôn của ông Hiên Dân thổi tặng. Những tiếng sáo vừa nghe còn ngân nga đâu đây. Âm thanh ấy, những tiếng lòng, tình yêu, hạnh phúc hay đau khổ qua tiếng sáo thân thương vẫn vang lên cùng gió, cùng rừng, cùng thời gian.