Tín chỉ carbon đang nổi lên như một công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn gắn liền với những giá trị lịch sử, văn hóa, nhân văn, tâm linh và sinh kế. Tại Việt Nam, nhiều mô hình bảo tồn rừng và nông nghiệp bền vững đã được triển khai, mang lại hiệu quả tích cực trong việc giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Một trong những mô hình đáng chú ý là khu rừng đầu nguồn sông Ngàn Phố, được phục dựng bởi TS. Trần Thị Lành sau hơn 20 năm. Bà Lành không nhận mình là người trồng rừng, mà rừng được phục dựng thông qua việc thuyết phục cộng đồng địa phương tham gia bảo vệ và phục dựng rừng. Mô hình này không chỉ giúp hồi sinh cánh rừng, mà còn giúp bảo tồn các giá trị văn hóa và tâm linh của cộng đồng dân tộc thiểu số. Qua đó, cho thấy rằng bảo tồn rừng không chỉ là việc bảo vệ môi trường mà còn gắn liền với việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa của cộng đồng địa phương.

Ngoài ra, mô hình lúa – tôm tại bán đảo Cà Mau, được triển khai bởi Kỹ sư Hồ Quang Cua, cũng là một điển hình. Mô hình này giúp tăng thu nhập cho nông dân, đồng thời giảm thiểu tác động môi trường thông qua việc áp dụng các phương pháp canh tác bền vững. Sự thành công của mô hình lúa – tôm cho thấy rằng, việc phát triển nông nghiệp bền vững không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn có thể mang lại lợi ích kinh tế cho nông dân.

Tín chỉ carbon là một cơ hội lớn để các mô hình bảo tồn và nông nghiệp bền vững được nhân rộng. Tuy nhiên, để phát triển thị trường tín chỉ carbon hiệu quả, cần có sự hỗ trợ của Chính phủ và các tổ chức quốc tế. Việc xây dựng một thị trường tín chỉ carbon minh bạch và hiệu quả sẽ giúp tạo điều kiện cho các dự án bảo tồn và nông nghiệp bền vững tiếp cận được nguồn tài chính cần thiết để triển khai và mở rộng hoạt động của mình.

Các chuyên gia cho rằng, tín chỉ carbon cần có thương hiệu để tăng giá trị và thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư. Thương hiệu này có thể được xây dựng thông qua việc kể lại những câu chuyện về các dự án giảm phát thải và bảo tồn môi trường tại Việt Nam. Bằng cách kết nối các dự án với những câu chuyện cụ thể, các nhà đầu tư sẽ có thể nhìn thấy rõ hơn giá trị và tác động của việc đầu tư vào tín chỉ carbon.

Với những giá trị đi kèm, tín chỉ carbon không chỉ là một công cụ giảm thiểu tác động môi trường, mà còn là một cơ hội để Việt Nam phát triển bền vững và bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai. Để thực hiện được điều này, cần có sự tham gia và hỗ trợ của tất cả các bên, từ Chính phủ, doanh nghiệp đến cộng đồng địa phương. Cùng nhau, chúng ta có thể khai thác tiềm năng của tín chỉ carbon để xây dựng một tương lai bền vững hơn.

Tóm lại, tín chỉ carbon đại diện cho một giá trị mới trong việc bảo tồn rừng và phát triển nông nghiệp bền vững. Qua các mô hình thành công tại Việt Nam, chúng ta đã thấy được tiềm năng to lớn của tín chỉ carbon trong việc giảm thiểu tác động môi trường và hỗ trợ phát triển bền vững. Để tiến tới tương lai bền vững, phát triển thị trường tín chỉ carbon một cách hiệu quả là bước đi quan trọng mà chúng ta cần thực hiện.

Thế giới đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi kép quan trọng, kết hợp giữa chuyển đổi số và phát triển bền vững. Trong giai đoạn này, công nghệ số như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), và chuỗi khối (Blockchain) đang hòa nhập với sinh thái học để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tuần hoàn.

Giáo sư Yves Wautelet, chuyên gia đến từ Đại học KU Leuven (Bỉ), cho rằng mục tiêu của chuyển đổi kép là tận dụng tối đa sự kết hợp giữa công nghệ số và phát triển bền vững để tạo ra giá trị lớn hơn, không chỉ về kinh tế, mà còn về xã hội và môi trường. Một ví dụ điển hình về mô hình này là Circulise, một sự kết hợp giữa mô hình quản lý, kinh tế và công nghệ để mang lại giá trị bền vững và tuần hoàn.

Dự án Fanyatu tại lưu vực sông Congo là một trong những ví dụ điển hình về việc áp dụng công nghệ số trong kinh tế tuần hoàn. Dự án này chuyên tái trồng rừng và cải thiện sinh kế người dân địa phương. Thông qua việc tích hợp công nghệ IoT và bản sao số (digital twins), dự án này giám sát và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, đồng thời xây dựng lòng tin của các bên liên quan. Kết quả là khoảng 6 triệu cây đã được trồng, và cộng đồng địa phương tham gia với vai trò “người sản xuất kiêm tiêu dùng tài nguyên” (resource prosumers).

Mô hình kinh tế tuần hoàn xoay quanh việc giảm thiểu chất thải và tận dụng tối đa giá trị từ sản phẩm và nguyên liệu. Các chuyên gia cho rằng trong một nền kinh tế tuần hoàn, con người có thể tận dụng được nhiều giá trị hơn từ những gì đã có và duy trì giá trị đó trong nền kinh tế lâu nhất có thể. Điều này có thể đạt được thông qua thiết kế thông minh, giải pháp số và sự chuyển dịch từ sở hữu sản phẩm sang sử dụng dịch vụ.

Trên thế giới, đã có các dự án khác cho thấy công nghệ mới đang là trợ thủ đắc lực để thúc đẩy nhanh tiến trình và hiệu quả của kinh tế tuần hoàn. EY đang hợp tác với nhiều công ty triển khai công cụ AI phân tích chuỗi cung ứng, giúp giải quyết các điểm nghẽn trong quản lý vận chuyển, giảm lượng phát thải carbon và dự báo nhu cầu nhằm hạn chế sản xuất dư thừa và tồn kho. Plastic Bank (Canada) ứng dụng nền tảng tích hợp AI và Blockchain để biến rác nhựa thành ‘tiền tệ’, cho phép người dân đổi rác lấy nhu yếu phẩm, học phí, bảo hiểm y tế và các dịch vụ thiết yếu khác.

Hiện khoảng 27% các quốc gia đưa hành động kinh tế tuần hoàn vào Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định (NDC). Kinh tế tuần hoàn cũng sẽ là chủ đề chính tại Hội nghị Biến đổi khí hậu lần thứ 30 của Liên Hợp Quốc (COP30). Việc khai thác và chế biến nguyên liệu, gồm nhiên liệu hóa thạch, khoáng sản và sinh khối, chiếm ít nhất 55% lượng khí nhà kính toàn cầu, đồng thời góp phần vào tình trạng suy giảm đa dạng sinh học và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.

Giáo sư Yves Wautelet cũng nhấn mạnh rằng sự tương tác giữa công nghệ và nhu cầu của xã hội cần được thể hiện một cách rõ ràng trong thiết kế và vận hành hệ thống quản trị. Không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ, cần xác định rõ công nghệ đó phục vụ lợi ích gì cho cộng đồng, phát triển bền vững và điều chỉnh công nghệ để phù hợp với mục tiêu xã hội.