Thị trường lao động Việt Nam hiện nay đang trải qua một giai đoạn chuyển biến đầy thách thức. Theo báo cáo Thị trường lao động quý II/2025 của Vieclam24h, quá trình phục hồi không đồng đều đã dẫn đến việc các doanh nghiệp (DN) tập trung vào nhóm lao động có thể tạo ra giá trị thực tế trong ngắn hạn. Điều này đã tạo ra một môi trường làm việc cạnh tranh hơn, nơi người lao động phải đối mặt với nhiều thách thức để tìm kiếm và duy trì việc làm.

Người lao động hiện đang tìm kiếm sự ổn định và các điều kiện làm việc tốt hơn. Thống kê cho thấy 64% người lao động ưu tiên phúc lợi tốt hơn, 59,8% mong muốn công việc ổn định và 58,7% đặt lương cao hơn làm tiêu chí hàng đầu khi tìm kiếm việc làm. Tuy nhiên, các DN lại có những ưu tiên khác trong việc thu hút và giữ chân nhân tài. Họ tập trung vào việc tăng kênh tuyển dụng (43,3%), truyền thông thương hiệu nhà tuyển dụng (35,2%), tăng lương thưởng (29,5%) và thêm phúc lợi (25,7%). Sự chênh lệch giữa mong muốn của người lao động và chiến lược của DN đang khiến quá trình tuyển dụng và giữ chân nhân tài trở nên khó khăn hơn.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng chỉ 23,4% DN có kế hoạch tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp hoặc thực tập sinh. Điều này cho thấy một nghịch lý: dù nguồn cung lao động trẻ dồi dào, nhưng cơ hội thực sự để họ học hỏi, thử sức và phát triển lại rất hạn chế. Đặc biệt, nhóm tuổi 18-24 chiếm tỷ lệ đáng kể trong số những người bị sa thải. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho các DN và người lao động trong việc tìm kiếm giải pháp để vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Dự báo về thị trường lao động những tháng cuối năm, 56,2% DN cho biết sẽ mở rộng quy mô nhân sự, nhưng theo hướng cẩn trọng và chọn lọc hơn. Các ngành nghề được tập trung tuyển dụng bao gồm kinh doanh – bán hàng (54%), kỹ sư sản xuất (23%) và lao động phổ thông có tay nghề (20%). Ngược lại, nhu cầu tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp và các cấp bậc quản lý cao vẫn còn thấp. Điều này cho thấy các DN đang tập trung vào việc củng cố và phát triển đội ngũ nhân sự hiện có, thay vì mở rộng quy mô tuyển dụng.

Để thu hẹp khoảng cách giữa người lao động và DN, các chuyên gia đưa ra một số khuyến nghị. Đối với DN, cần cân nhắc hệ lụy dài hạn trước quyết định cắt giảm nhân sự, tái thiết niềm tin với nhân viên thông qua việc lắng nghe và giao tiếp, cập nhật và tối ưu hóa chiến lược tuyển dụng phù hợp với kỳ vọng của người lao động, đầu tư vào đào tạo và phát triển kỹ năng, cũng như ứng dụng công nghệ thông minh để tăng năng suất và giảm tải áp lực cho nhân sự. Đối với người lao động, cần duy trì tư duy linh hoạt và sẵn sàng thích nghi, đầu tư phát triển kỹ năng liên tục, chủ động xây dựng thương hiệu cá nhân, không để tâm lý bất an chi phối quyết định, tìm hiểu kỹ về DN và thị trường, điều chỉnh kỳ vọng tài chính thực tế và tận dụng tối đa các công cụ tìm việc.

Trong bối cảnh thị trường lao động đang trải qua giai đoạn “lọc người”, cả DN và người lao động cần phải có những điều chỉnh và chiến lược phù hợp để thích nghi và phát triển. Việc xây dựng một môi trường làm việc tích cực, hỗ trợ và phát triển nhân sự sẽ giúp DN thu hút và giữ chân nhân tài, đồng thời giúp người lao động tìm kiếm được việc làm phù hợp và phát triển sự nghiệp. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giao tiếp và hợp tác giữa DN và người lao động trong việc xây dựng một thị trường lao động lành mạnh và phát triển bền vững.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ ra rằng nhiều bộ, ngành và địa phương chưa chủ động đăng ký nhu cầu kinh phí cho các hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06. Điều này, cùng với việc thể chế, cơ chế và chính sách thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo còn chưa đầy đủ, đã dẫn đến sự phát triển chưa tương xứng của khoa học và công nghệ tại Việt Nam.

Trước tình hình này, việc tạo lập cơ chế và chính sách đủ mạnh để thu hút nhân tài trong lĩnh vực khoa học và công nghệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ giúp Việt Nam thích ứng và phát huy được nội lực trong cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, việc triển khai thu hút nhân lực cho khoa học và công nghệ vẫn còn nhiều hạn chế. Chính sách đãi ngộ hiện tại chưa đủ mạnh và hấp dẫn để thu hút và giữ chân nhân tài.

Để giải quyết vấn đề này, cần có chính sách đột phá trong việc phát hiện, đào tạo, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài. Việc xây dựng môi trường làm việc sáng tạo và cạnh tranh lành mạnh cũng là yếu tố quan trọng. Ngoài ra, việc thúc đẩy hợp tác giữa các viện, trường, doanh nghiệp và khu vực công trong đổi mới sáng tạo cũng cần được đẩy mạnh.

Tại Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo với nhiều chính sách có tính đột phá để khuyến khích những người nghiên cứu khoa học và công nghệ. Luật quy định rõ về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Mốc thời gian để hoàn thiện các chính sách thu hút nguồn nhân lực cũng đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ.

Điều quan trọng là các cơ quan liên quan phải sớm vào cuộc để triển khai thực hiện các chính sách này. Việc triển khai hiệu quả các chính sách sẽ giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra những đột phá trong phát triển kinh tế – xã hội.

Hơn nữa, chính sách thu hút nhân tài cần được xây dựng một cách toàn diện, bao gồm cả việc tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà nghiên cứu, phát triển cơ sở hạ tầng và cung cấp nguồn kinh phí adequate để hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc triển khai các chính sách này. Quốc hội cũng cần tiếp tục giám sát và đánh giá việc thực hiện các chính sách để đảm bảo rằng chúng được thực hiện một cách hiệu quả.