Thế hệ trẻ nông thôn Thái Nguyên đang ngày càng khẳng định vai trò của mình trong thời đại số, không còn là những ‘người đứng ngoài’ trong tiến trình phát triển công nghệ. Tại tỉnh Thái Nguyên, nhiều thanh niên đã và đang chủ động học hỏi và ứng dụng công nghệ để thay đổi cách làm kinh tế, giúp tăng thu nhập và phát triển địa phương.

Anh Hứa Văn Thượng, một thanh niên ở xã Na Rì, đã khởi nghiệp thành công với mô hình nuôi dúi nhờ vào việc ứng dụng công nghệ. Sau khi xem các video trên Youtube, anh Thượng đã tự tìm hiểu và quyết định xây dựng trang trại nuôi dúi. Sau 6 năm, anh đã xây dựng được 2 nhà nuôi có diện tích 150m2, trang bị hệ thống làm mát, sưởi ấm và đo độ ẩm được cài đặt trên điện thoại thông minh để đảm bảo dúi phát triển trong điều kiện tốt.

Không chỉ dừng lại ở đó, anh Thượng còn xây dựng kênh bán hàng trên các nền tảng như Zalo Shop, Shopee, Tiktok Shop để mở rộng thị trường. Hiện nay, sản phẩm của anh đã xuất đến nhiều tỉnh, thành như Hà Nội, Quảng Ninh, Phú Thọ, Tuyên Quang, Bắc Ninh, Cao Bằng… Việc sử dụng công nghệ đã hỗ trợ rất nhiều trong chăn nuôi, đặc biệt trong việc quảng bá và giới thiệu sản phẩm. Thông qua kênh bán hàng, anh Thượng đã mở rộng được thị trường cho 2 sản phẩm gồm dúi thương phẩm và dúi giống.

Tỉnh Thái Nguyên đang trên đà trở thành một trung tâm chuyển đổi số năng động của khu vực Trung du miền núi phía Bắc, và thanh niên là lực lượng nòng cốt trong tiến trình này. Tỉnh đoàn Thái Nguyên đã triển khai nhiều chương trình giúp thanh niên tiếp cận và làm chủ công nghệ một cách chủ động và thực chất.

Một trong những hoạt động nổi bật là Tỉnh đoàn phối hợp với các sở, ban, ngành tổ chức chương trình tập huấn chuyển đổi số từ cơ bản đến nâng cao cho cán bộ đoàn cơ sở và thanh niên nông thôn. Ngoài ra, còn có các hoạt động về chuyển đổi số, liên hoan tuổi trẻ sáng tạo, cuộc thi khởi nghiệp sáng tạo… cho đoàn viên thanh niên nông thôn.

Tỉnh đoàn đã triển khai phong trào ‘Bình dân học vụ số’ với mục tiêu phổ cập kiến thức và kỹ năng số cho người dân theo tinh thần ‘không ai bị bỏ lại phía sau’ trong tiến trình chuyển đổi số. Các đội hình ‘Thanh niên tình nguyện chuyển đổi số’ đã được thành lập tại nhiều xã, phường để hướng dẫn người dân cài đặt và sử dụng dịch vụ công trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt. Thanh niên còn hỗ trợ người dân đăng ký định danh điện tử VNeID, thực hiện các thủ tục hành chính mức độ 3, 4, giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí.

Chị Phạm Thị Thu Hiền, Bí thư Tỉnh đoàn Thái Nguyên, cho biết: ‘Để đảm bảo người trẻ dùng công nghệ an toàn, Tỉnh đoàn lồng ghép tập huấn an toàn không gian mạng, tìm hiểu Luật An ninh mạng và bộ Quy tắc ứng xử trên mạng thông qua các hội thi trực tuyến, chuyên đề sinh hoạt đoàn, cũng như phối hợp các đơn vị tổ chức sân chơi tìm hiểu pháp luật số dành cho đoàn viên, học sinh.’

Ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT, đã tạo nên những ấn tượng mạnh mẽ với nhiều phát biểu thú vị và góc nhìn mới mẻ về sự nghiệp và phát triển cá nhân. Một trong những câu nói nổi tiếng của ông đã gây chú ý rộng rãi là: “Một người sếp tốt là người biết nhân viên mình thiếu tiền lúc nào để có thể ‘ting ting’ hỗ trợ ngay lập tức.” Qua câu nói này, ông Tiến đã thể hiện quan điểm của mình về vai trò của người lãnh đạo trong việc chăm sóc và hỗ trợ nhân viên.

Ông Tiến cũng chia sẻ về công thức thành công mà ông tin rằng phù hợp với các bạn trẻ thuộc thế hệ Gen Z. Theo ông, công thức đó là “Gen Z + Gen Human” hay nói cách khác, thế hệ con người mới. Đặc điểm nổi bật của thế hệ này là khả năng tận dụng và ứng dụng các công cụ AI, trí tuệ nhân tạo, và người máy vào cuộc sống và công việc một cách hiệu quả, biến chúng thành “con sen” của mình. Quan điểm này đã gợi mở một hướng đi mới cho thế hệ trẻ trong việc thích nghi và phát triển trong thời đại công nghệ.

Về vấn đề lương thưởng, ông Tiến đưa ra lời khuyên dành cho các bạn trẻ: “Nếu muốn có mức lương 10.000 USD, hãy tắt điện thoại đi và giảm thiểu việc hóng bình luận trên mạng xã hội.” Ông nhấn mạnh rằng, thay vì dành thời gian vào những việc không cần thiết, chúng ta nên tập trung vào việc phát triển bản thân và nâng cao năng lực chuyên môn. Điều này không chỉ giúp tăng cơ hội nghề nghiệp mà còn mở ra khả năng đạt được mức thu nhập mong muốn.

Khi nói về việc nhảy việc, ông Tiến chia sẻ quan điểm của mình: “Nếu mỗi khi gặp khó khăn hoặc bức xúc đã muốn nhảy việc, thì cả đời bạn sẽ không thành công.” Thay vào đó, ông khuyên rằng nên nhảy việc khi ta ra đi trong vinh quang, nghĩa là khi đã đạt được những thành tựu nhất định và có cơ hội mới tốt hơn. Quan điểm này khuyến khích mọi người nên suy nghĩ chín chắn và có chiến lược trong việc phát triển sự nghiệp.

Ông Tiến cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thích nghi với thay đổi và cập nhật kiến thức mới. Theo ông, “Thế giới đã thay đổi, nếu chúng ta không thay đổi thì làm sao biết được điều gì là sai hay đúng?” Việc không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức sẽ giúp mỗi người có thể bắt kịp với tốc độ phát triển của thế giới và đảm bảo sự thành công trong sự nghiệp.

Ngoài ra, ông Tiến đã thảo luận về mối quan hệ giữa học tập và làm việc. Ông cho rằng, “Học giỏi chưa chắc đã làm việc giỏi.” Lý do là bởi để học giỏi, người ta chỉ cần tập trung vào phát triển trí tuệ (IQ) ở một vùng trên bộ não, trong khi để làm việc giỏi, cần phải huy động và kết hợp nhiều vùng trên bộ não. Điều này chỉ ra rằng, ngoài kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tế cũng quan trọng không kém.

Về vấn đề bằng cấp, ông Tiến có quan điểm thẳng thắn: “Bằng cấp không quan trọng, nhưng mỗi một bằng cấp đã chứng minh bạn đã vượt qua một kỳ thi.” Ông không hạ thấp giá trị của bằng cấp nhưng muốn nhấn mạnh rằng thành công trong sự nghiệp không hoàn toàn phụ thuộc vào bằng cấp mà còn nhiều yếu tố khác như kỹ năng, kinh nghiệm, và phẩm chất cá nhân.

Cuối cùng, ông Tiến đưa ra lời khuyên về sự thành công: “Những người có tố chất, phẩm chất, kiến thức, năng lực, kinh nghiệm xuất sắc mà vẫn không thành công, thì lúc đó chúng tôi phải nói rằng cần thêm một chút may mắn.” Câu nói này hàm ý rằng, ngoài nỗ lực và chuẩn bị, một chút may mắn cũng có thể là chìa khóa giúp mở ra cánh cửa thành công.

Thời đại số đã mang đến những thách thức mới trong việc bảo vệ trẻ em khỏi các hành vi xâm hại và bắt cóc. Mạng xã hội, một công cụ kết nối quan trọng, cũng trở thành nơi ẩn nấp lý tưởng cho những kẻ có hành vi tội phạm. Với sự xuất hiện của các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến, nhiều đứa trẻ đã trở thành nạn nhân của những kẻ bắt cóc.

Gần đây, một loạt các vụ việc bắt cóc trực tuyến đã được công bố, khiến dư luận xã hội dấy lên mối lo ngại sâu sắc. Vào ngày 25/7, Đội Đặc nhiệm – Đội 2, Phòng Cảnh sát Hình sự Công an TP.HCM đã tìm thấy một nữ sinh ở một khách sạn trong trạng thái hoảng loạn và đưa về nhà. Được biết, nữ sinh này đã mất liên lạc với gia đình sau khi nghe điện thoại của người lạ và xin ra ngoài.

Trước đó, vào ngày 22/7, Công an phường Ô Chợ Dừa, TP. Hà Nội, đã kịp thời ngăn chặn vụ lừa đảo, giả danh Công an đe dọa một nữ sinh nhằm thực hiện việc ‘bắt cóc Online’. Từ tháng 3 đến đầu tháng 7 năm 2025, công an đã giải cứu 10 nạn nhân là sinh viên bị lừa trong các vụ ‘bắt cóc online’. Vụ việc là hồi chuông cảnh báo về thủ đoạn ngày càng tinh vi, bài bản và chuyên nghiệp của các đối tượng lừa đảo.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là tại sao thế hệ trẻ sinh ra trong thời đại công nghệ số lại dễ bị lừa trên chính môi trường số? Câu trả lời là do họ thiếu hiểu biết pháp luật, thiếu kỹ năng, và thiếu sự chuẩn bị cho những tình huống nguy hiểm trong thế giới mạng.

Nguyên nhân sâu xa hơn có lẽ chính là sự ngắt kết nối với gia đình, nên trong những tình huống bối rối và nhiều nguy hiểm, các em đã chọn cách một mình xử lý, thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ từ chính người thân.

Mất kết nối giữa cha mẹ và con cái thường xuất phát từ sự thiếu thấu hiểu và khó khăn trong việc bày tỏ tình yêu thương. Mối quan hệ gia đình đòi hỏi sự thấu hiểu và khả năng chia sẻ để phát triển. Tuy nhiên, khi thiếu đi những yếu tố quan trọng này, khoảng cách giữa cha mẹ và con cái ngày càng tăng lên, tạo ra sự xa cách và mất kết nối.

Nhiều cha mẹ không biết cách bày tỏ tình yêu thương và không thể truyền đạt cảm xúc của mình đến con cái. Con chỉ cảm nhận rằng bố mẹ đang đặt nhiều yêu cầu khắt khe và không hiểu được niềm đau của cha mẹ. Do đó, con tự tạo ra khoảng cách để tránh sự trách móc và áp lực liên tục.

Thực tiễn cuộc sống yêu cầu những bậc làm cha làm mẹ chúng ta ngày nay phải học lại từ đầu, và dạy con những kỹ năng mới. Cha mẹ, mỗi ngày, hãy làm sao để con cảm thấy nhà mình là nơi an toàn và tin cậy, có thể thoải mái kể về mọi thứ, nhất là những chuyện ‘nhạy cảm’ trên mạng xã hội.

Hãy làm sao để khi con gặp khó khăn, con sẽ kể với ba mẹ đầu tiên. Bởi rằng, các kỹ thuật dọa dẫm hay kiểm soát của bố mẹ sẽ không bao bọc con đủ so với những chiêu trò của những kẻ lừa đảo qua mạng.

Thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc liên quan đến hành vi bắt cóc trực tuyến (online) và lừa đảo qua mạng nhắm vào trẻ vị thành niên đã liên tục được ghi nhận, gây nên những lo lắng và hoang mang trong dư luận xã hội. Những trường hợp này đã cho thấy sự nguy hiểm của việc thiếu kỹ năng tự bảo vệ trong môi trường trực tuyến, khi trẻ vị thành niên dễ dàng trở thành mục tiêu của kẻ xấu do thiếu kinh nghiệm và kỹ năng đối phó.

Các chuyên gia giáo dục và tâm lý học đã lên tiếng về vấn đề này, đặc biệt là về tầm quan trọng của việc trang bị kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh. Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, một chuyên gia giáo dục nổi tiếng và nguyên giảng viên tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trẻ vị thành niên thường có tâm lý ham khám phá, tò mò với những điều mới mẻ, và khát khao được công nhận. Điều này khiến các em dễ bị cuốn vào những lời dẫn dụ hấp dẫn và đầy tính kích thích từ kẻ xấu trên mạng internet.

Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Nguyễn Văn Duẩn, chuyên gia tại Phòng Tâm lý học đường thuộc Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lê Quý Đôn, cũng đồng ý rằng trẻ em thiếu kỹ năng nhận diện và ứng phó với lừa đảo, đặc biệt trong môi trường phi vật lý như không gian mạng. Điều này làm tăng nguy cơ bị tấn công và bị lợi dụng trong không gian trực tuyến.

Thầy Nguyễn Đức Phú, giáo viên kỹ năng sống tại Trường Phổ thông liên cấp Phenikaa, chỉ ra rằng khi cha mẹ quá bận rộn và ít có thời gian trò chuyện với con cái, hoặc thường xuyên áp đặt, các em sẽ cảm thấy cô đơn và dễ bị thao túng. Lúc này, thế giới ảo trở thành nơi để các em tìm kiếm sự chia sẻ và đồng cảm. Kẻ xấu có thể lợi dụng kẽ hở này, đóng vai trò một người bạn thấu hiểu và kiên nhẫn lắng nghe để dần dần thao túng tâm lý và chiếm được lòng tin của các em.

Để bảo vệ trẻ và giúp các em an toàn trong môi trường trực tuyến, các chuyên gia khuyên rằng nhà trường và phụ huynh cần chủ động trang bị cho học sinh những kỹ năng tự vệ thiết yếu trong thời đại số. Một cách để thực hiện điều này là tích hợp các buổi học về an toàn không gian mạng và kỹ năng nhận diện lừa đảo vào chương trình học cũng như các hoạt động ngoại khóa.

Cũng như cần có sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục an toàn trên không gian mạng cho học sinh. Sự phối hợp này có thể được thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục toàn diện, đặc biệt là trong việc trang bị kỹ năng phòng tránh và ứng phó với các tình huống rủi ro trực tuyến.

Các chuyên gia đồng tình rằng không có giải pháp đơn lẻ nào có thể hoàn hảo và đủ để giải quyết vấn đề. Chỉ khi cả gia đình và nhà trường cùng chung tay hành động một cách quyết liệt và thấu hiểu, chúng ta mới có thể hy vọng bảo vệ con trẻ và giúp các em trở thành công dân số an toàn và có trách nhiệm.

Trong thời đại số, việc lừa đảo trực tuyến đang trở thành một vấn đề cấp thiết và cần được quan tâm. Số liệu thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông cho thấy Việt Nam hiện có hơn 70 triệu người sử dụng Internet trên tổng số hơn 100 triệu dân, đứng top đầu khu vực về mật độ sử dụng mạng xã hội và dịch vụ trực tuyến. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ cũng dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ của các hình thức lừa đảo trực tuyến. Hàng loạt vụ việc người dân bị lừa mất hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng qua mạng xã hội, email giả mạo, ứng dụng độc hại, website lừa đảo… đã được ghi nhận tại nhiều địa phương.

Các đối tượng lừa đảo ngày càng trở nên tinh vi, sử dụng công nghệ cao để qua mặt cả những người có hiểu biết. Mục tiêu cuối cùng của họ luôn là chiếm đoạt tài sản thông qua thủ đoạn giả danh, đánh vào tâm lý sợ hãi, nhẹ dạ, lòng tham hoặc sự thiếu cảnh giác của nạn nhân. Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) đã phát hành tài liệu hướng dẫn ‘Kỹ năng nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến’, trong đó tổng hợp nhiều phương thức và kịch bản lừa đảo phổ biến.

Các hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay bao gồm giả mạo cơ quan nhà nước, công an, tòa án… gọi điện yêu cầu phối hợp điều tra, chuyển tiền phục vụ kiểm tra tài chính; lừa đảo trúng thưởng, việc làm, đầu tư sinh lời cao, yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền đặt cọc; tấn công bằng mã độc thông qua ứng dụng giả mạo, file đính kèm trong email, hoặc liên kết chứa mã độc; giả danh người thân qua mạng xã hội, dùng ảnh, video giả (deepfake) nhờ chuyển tiền gấp; tấn công tài khoản ngân hàng, ví điện tử thông qua các kỹ thuật phishing (giả mạo), smishing (tin nhắn lừa đảo), vishing (cuộc gọi lừa đảo)…

Để tự bảo vệ trên không gian mạng, Cục An toàn thông tin đã đưa ra 5 nhóm kỹ năng thiết yếu. Thứ nhất là kỹ năng nhận biết, giúp người dân kịp thời phát hiện nguy cơ. Người dùng cần nắm được cách tiếp cận, phương thức lừa đảo và kịch bản thường gặp. Thứ hai là kỹ năng phát hiện, giúp người dùng nhận diện các dấu hiệu lừa đảo qua các kênh như cuộc gọi, email, mạng xã hội, website, ứng dụng… Thứ ba là kỹ năng xử lý, khi nghi ngờ hoặc đã rơi vào bẫy lừa đảo, người dân cần biết cách xử lý đúng đắn.

Thứ tư là kỹ năng phòng tránh, với nguyên tắc quan trọng là ‘phòng hơn chống’. Cuối cùng là kỹ năng bảo vệ lâu dài, với ‘3 nguyên tắc vàng’ và ‘6 KHÔNG’. Cần sự chung tay của cả cộng đồng trong việc phòng chống lừa đảo trực tuyến. Lừa đảo trực tuyến là tội phạm công nghệ cao, khó kiểm soát và dễ lan rộng. Do đó, việc chủ động nhận diện và cảnh báo là vô cùng cần thiết.

Bên cạnh sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, người dân cũng cần tích cực tham gia tuyên truyền, chia sẻ kiến thức phòng chống lừa đảo đến cộng đồng. Chỉ khi cả cộng đồng cùng chung tay, chúng ta mới có thể giảm thiểu và ngăn chặn hiệu quả các hình thức lừa đảo trực tuyến.