Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc cho trẻ em dưới 13 tuổi sử dụng smartphone và mạng xã hội có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý của chúng. Việc tiếp xúc sớm với các thiết bị di động và mạng xã hội có thể làm giảm khả năng điều chỉnh cảm xúc, tạo ra cảm giác tự ti, khiến trẻ tách rời khỏi thực tế và thậm chí có thể dẫn đến ý nghĩ tự tử.

Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Phát triển Con người và Năng lực, trẻ em càng tiếp xúc với smartphone và mạng xã hội sớm, sức khỏe tâm lý và trạng thái hạnh phúc của trẻ sẽ bị giảm sút. Điều đáng chú ý là sự tác động đến tâm lý khi sử dụng smartphone và mạng xã hội từ quá sớm sẽ ảnh hưởng đến bé gái nhiều hơn so với các bé trai.

Nghiên cứu này được thực hiện bởi Sapien Labs, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên nghiên cứu những tác động của cuộc sống hiện đại đến sức khỏe não bộ và tâm trí con người. Các nhà nghiên cứu của Sapien Labs đã tiến hành một khảo sát với 2 triệu người tại 163 quốc gia. Kết quả cho thấy cần có hành động khẩn cấp để hạn chế trẻ em dưới 13 tuổi tiếp cận và sử dụng smartphone, cũng như quy định rõ ràng về môi trường số mà trẻ tiếp xúc.

Tiến sĩ tâm lý Tara Thiagarajan, tác giả chính của nghiên cứu, kêu gọi các bậc phụ huynh trên toàn cầu nên ngăn trẻ dưới 13 tuổi sử dụng smartphone và mạng xã hội, như một biện pháp để bảo vệ trẻ em. Đồng thời, giáo sư giáo dục học Caroline Fitzpatrick và nhóm các nhà khoa học và tâm lý học Canada cũng chỉ ra rằng việc sử dụng smartphone, máy tính bảng ở trẻ nhỏ có thể gây ra rối loạn khả năng kiểm soát cơn giận dữ và sự thất vọng, dẫn đến tăng các cơn bùng nổ cảm xúc ở trẻ nhỏ.

Nhiều chuyên gia và tỷ phú nổi tiếng như Bill Gates cũng chia sẻ quan điểm về độ tuổi phù hợp cho trẻ em sử dụng smartphone. Ông cho rằng độ tuổi phù hợp nhất để trẻ em sử dụng smartphone là 13 tuổi và đã áp dụng điều này cho 3 đứa con của mình.

Một trong những tác động xấu đến tâm lý của trẻ khi sử dụng smartphone là tiếp cận với mạng xã hội từ quá sớm. Điều này có thể dẫn đến các nguy cơ trẻ tiếp xúc các nội dung độc hại, bị bắt nạt trực tuyến hoặc có những mối quan hệ không lành mạnh. Các chuyên gia tâm lý khuyên các bậc phụ huynh nên để trẻ em tránh xa mạng xã hội, ít nhất đến năm 16 tuổi.

Để thực hiện điều này, cần có sự quan tâm từ các bậc phụ huynh, những người sẵn sàng hướng trẻ đến những niềm đam mê và sở thích khác bên ngoài màn hình điện thoại. Nếu phụ huynh nhận ra mình đã để cho con sử dụng smartphone, tiếp xúc với mạng xã hội từ quá sớm và cảm thấy lo lắng về điều đó, thì nên thay đổi điều này càng sớm càng tốt.

Các nhà tâm lý học cũng đưa ra lời khuyên rằng nếu phụ huynh muốn để trẻ tiếp xúc với smartphone và máy tính bảng, hãy giới hạn thời gian cụ thể cho chúng sử dụng, chẳng hạn 20 phút sử dụng smartphone hoặc 15 phút sử dụng máy tính bảng mỗi ngày. Ngoài ra, không nên để trẻ tự sử dụng các thiết bị này mà luôn có người lớn ngồi bên để giám sát và cùng trẻ khám phá những nội dung hữu ích.

Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương. Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Trung Quốc đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần, đặc biệt là trong giới trẻ. Áp lực công việc ngày càng gia tăng đã dẫn đến tình trạng kiệt sức về cả thể chất lẫn tinh thần. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về hỗ trợ sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Nhân dân số 4 – Đại học Tứ Xuyên đã thành lập một phòng khám đặc biệt dành cho những người gặp khó khăn về tinh thần khi phải đi làm.

Phòng khám này, được thành lập từ đầu tháng 7, hoạt động vào thứ Tư hàng tuần từ 8 giờ sáng đến 12 giờ trưa, và được dẫn dắt bởi một nhóm chuyên gia tâm lý. Mục tiêu của phòng khám là điều trị các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm và căng thẳng liên quan đến công việc, đặc biệt dành cho những người thường xuyên chán nản hoặc sợ hãi khi đối mặt với công việc hàng ngày. Các bệnh nhân đến đây thường là những người trẻ, đặc biệt là nhân viên văn phòng, đang phải đối mặt với áp lực từ khối lượng công việc nặng nề, sự cạnh tranh khốc liệt trong môi trường làm việc hoặc cảm giác mất cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân.

Theo bác sĩ Lei Ming, Trưởng khoa Tâm lý của bệnh viện, phòng khám được thành lập để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về sức khỏe tâm thần trong bối cảnh xã hội hiện đại. “Nhiều người trẻ cảm thấy kiệt sức vì công việc, đặc biệt là khi họ phải đối mặt với áp lực từ sếp, đồng nghiệp hoặc những kỳ vọng không thực tế. Một số người thậm chí cảm thấy sợ hãi khi nghĩ đến việc đi làm vào sáng thứ Hai”, ông chia sẻ.

Bác sĩ Lei cũng nhấn mạnh rằng phòng khám không chỉ tập trung điều trị các triệu chứng lo âu và trầm cảm, mà còn hướng đến giúp bệnh nhân tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và phát triển các kỹ năng xử lý căng thẳng. “Chúng tôi không chỉ muốn chữa trị triệu chứng, mà còn muốn giúp họ xây dựng một tư duy tích cực hơn đối với công việc và cuộc sống”, bác sĩ nói.

Sự ra đời của phòng khám đã thu hút sự chú ý rộng rãi trên mạng xã hội Trung Quốc, đặc biệt là trên nền tảng Weibo. Nhiều người dùng bày tỏ sự đồng cảm và ủng hộ sáng kiến này. Tuy nhiên, việc mở phòng khám cũng có một số ý kiến trái chiều. Một số người cho rằng cảm giác chán nản với công việc chỉ là một phần bình thường của cuộc sống. Do đó, việc phòng khám này mở ra là không cần thiết.

Trung Quốc hiện đang đối mặt với những thách thức lớn về sức khỏe tâm thần, đặc biệt trong giới trẻ. Văn hóa làm việc “996” (làm việc từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày/tuần) và sự cạnh tranh khốc liệt trong các ngành nghề đã khiến nhiều người rơi vào tình trạng kiệt sức về cả thể chất lẫn tinh thần. Theo một báo cáo gần đây, hơn 60% người lao động Trung Quốc cảm thấy căng thẳng thường xuyên vì công việc.

Phòng khám dành cho người không thích đi làm là một phần trong nỗ lực của các cơ sở y tế nhằm giải quyết các vấn đề sức khỏe tâm thần đang gia tăng. Ngoài việc cung cấp các buổi tư vấn tâm lý, phòng khám còn tổ chức các hội thảo về quản lý căng thẳng, kỹ năng cân bằng công việc và cuộc sống cũng như các buổi trị liệu nhóm để bệnh nhân chia sẻ trải nghiệm của mình.

Đại diện bệnh viện cũng cho biết họ hy vọng phòng khám sẽ trở thành mô hình thí điểm để nhân rộng ra các thành phố khác ở Trung Quốc. Ngoài ra, các bác sĩ cũng kêu gọi các công ty cải thiện môi trường làm việc, giảm áp lực cho nhân viên và thúc đẩy văn hóa làm việc lành mạnh hơn. “Nếu chúng ta có thể thay đổi cách các công ty đối xử với nhân viên, sẽ có ít người phải đến với phòng khám của chúng tôi hơn”, bác sĩ Lei nói.