Ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển bền vững. Tuy nhiên, để đạt được điều này, ngành cần tìm ra ‘chìa khóa’ quan trọng để kết hợp hài hòa giữa tinh hoa truyền thống và tư duy thiết kế hiện đại. Với hơn 1.800 làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống, Việt Nam có một kho tàng di sản văn hóa khổng lồ.

Sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam hiện nay còn đơn giản, thiếu ý tưởng thiết kế sáng tạo, chưa phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Tại Diễn đàn ‘Sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội – Cơ hội và thách thức’, các chuyên gia đã thảo luận về cách nâng cao giá trị sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam Trịnh Quốc Đạt cho biết, xuất khẩu thủ công mỹ nghệ của Việt Nam đạt khoảng 3,5 tỷ USD vào năm 2023 và mục tiêu đến năm 2025 sẽ đạt khoảng 4 tỷ USD.

Tuy nhiên, theo Chủ tịch Hội đồng cố vấn Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ làng nghề Hà Nội Vũ Hy Thiều, phần lớn sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam còn đơn giản, thiếu ý tưởng thiết kế sáng tạo, chưa phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Ông cũng chỉ ra một loạt điểm yếu của các nghề thủ công Việt Nam về thẩm mỹ, thiết kế, thiếu hiểu biết về thị trường, giải pháp kỹ thuật mới…

Để khắc phục những hạn chế này, PGS.TS. Đặng Mai Anh, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, nhấn mạnh, xác định xu hướng thiết kế mẫu mã sản phẩm là một trong những hướng đi quan trọng để nâng cao giá trị sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Các xu hướng thiết kế toàn cầu như tính bền vững, thân thiện với môi trường, kết hợp kỹ thuật truyền thống với yếu tố hiện đại, tôn vinh văn hóa truyền thống và cá nhân hóa… sẽ là kim chỉ nam cho sự phát triển của ngành.

Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh cho rằng, để làng nghề thủ công mỹ nghệ tăng tốc phát triển và đổi mới sáng tạo hơn nữa, cần xây dựng các trung tâm thiết kế, đổi mới sáng tạo chuyên ngành, từ đó tạo ra những ý tưởng độc đáo, khác biệt, giúp làng nghề nâng cao giá trị sản phẩm.

TS. Đỗ Thị Liên Vân, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu văn hóa xã hội, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế – xã hội Hà Nội đề xuất, cần có các chương trình đào tạo kép, kết hợp truyền nghề với đào tạo thiết kế, kinh doanh, truyền thông và chuyển đổi số. Việc hợp tác giữa các trường đại học với các làng nghề sẽ giúp hình thành môi trường học tập và sáng tạo năng động, khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo tại làng nghề thông qua các cuộc thi thiết kế, chương trình ươm mầm doanh nghiệp trẻ…

Sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật tinh xảo của nghệ nhân và tư duy thiết kế hiện đại chính là con đường bứt phá cho thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Khi đó, mỗi sản phẩm thủ công sẽ không chỉ là món quà lưu niệm, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, một câu chuyện văn hóa, một đại sứ của Việt Nam vươn ra thế giới.

Ngày 25/7, tại Nhà văn hóa xóm Dìa Trên, xã Quảng Uyên, Ban Quản lý Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức một hội nghị tập huấn chuyên sâu về bảo tồn di sản gắn với phát triển du lịch bền vững cho cộng đồng. Sự kiện này đã thu hút sự tham gia của 64 hộ dân sinh sống tại làng giấy bản Dìa Trên.

Các nội dung tập huấn tập trung vào vai trò quan trọng của cộng đồng trong bảo tồn di sản, kỹ năng phát triển du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống, cũng như cách thức khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa để phục vụ cho sự phát triển kinh tế – du lịch địa phương. Ngoài ra, chương trình cũng hướng dẫn việc sắp xếp không gian làng nghề tại các hộ gia đình và công tác phát huy giá trị làng nghề gắn với phát triển du lịch.

Hoạt động này nằm trong chuỗi các hoạt động triển khai nhiệm vụ phát triển không gian di sản thuộc Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng năm 2025. Mục tiêu của chương trình là nâng cao nhận thức và năng lực cho người dân địa phương trong việc bảo vệ và khai thác hiệu quả các di sản văn hóa, lịch sử và tự nhiên của địa phương, từ đó hướng tới xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với làng nghề truyền thống tại địa phương.

Qua đó, người dân địa phương sẽ được trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tích cực tham gia vào việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa và lịch sử, đồng thời khai thác tiềm năng du lịch của địa phương một cách bền vững. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương mà còn giúp bảo vệ và phát huy giá trị của các di sản cho thế hệ tương lai.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực xây dựng Dự thảo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2026-2030. Dự thảo này được xem là một cột mốc quan trọng trong quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng phát triển nông thôn bền vững tại Việt Nam. Trên cơ sở kế thừa những thành tựu tích cực từ giai đoạn 2021-2025, Dự thảo đã bổ sung nhiều nội dung mới theo hướng hiện đại hóa, phân cấp linh hoạt và phản ánh thực chất kết quả phát triển nông thôn.

Điểm nổi bật trong Dự thảo là việc phân chia các xã thành 3 nhóm theo điều kiện thực tiễn để áp dụng các mức chỉ tiêu phù hợp. Đồng thời, Dự thảo đề xuất phân quyền cho UBND cấp tỉnh trong việc quy định tỷ lệ cụ thể nhiều tiêu chí như hạ tầng giao thông, điện, nước, nhà ở, thu nhập, đào tạo… nhằm đảm bảo tính linh hoạt và sát thực tế. Việc này thể hiện sự phân cấp và giao quyền quyết định cho địa phương, giúp họ có thể chủ động trong việc xây dựng và triển khai kế hoạch phát triển nông thôn phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương.

Một điểm mới đáng chú ý khác trong Dự thảo là việc bổ sung tiêu chí về bảo tồn làng nghề, phát triển OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm), tiêu chí làng thông minh, tiêu chí hạnh phúc và chuyển đổi số trong quản trị xã. Điều này thể hiện sự quan tâm đến việc nâng cao chất lượng sống và sức khỏe người dân nông thôn, cũng như phát triển nông thôn bền vững. Việc bổ sung các tiêu chí này cũng giúp cho việc đánh giá và xây dựng nông thôn mới trở nên toàn diện hơn.

Về hạ tầng giao thông nông thôn, Dự thảo đặt ra mục tiêu: 100% đường xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa, ít nhất 80% đường thôn, liên thôn được cứng hóa và 70% đường ngõ xóm sạch, thuận tiện. Ngoài ra, tỷ lệ đất nông nghiệp có hệ thống tưới tiêu chủ động cũng được giữ ở mức ≥80%. Những mục tiêu này nhằm cải thiện điều kiện hạ tầng giao thông và sản xuất nông nghiệp, giúp người dân nông thôn có điều kiện sống và sản xuất tốt hơn.

Dự thảo cũng đề xuất tiêu chí thu nhập bình quân đầu người đặt ra mục tiêu tăng ít nhất 2 lần so với năm 2020 — tương đương mức ≥72 triệu đồng/người với xã nhóm 1, ≥100 triệu đồng với xã nhóm 2 và ≥118 triệu đồng với xã nhóm 3. Điều này thể hiện sự quan tâm đến việc nâng cao thu nhập và chất lượng sống của người dân nông thôn.

Bên cạnh đó, Dự thảo cũng nhấn mạnh đến việc nâng cao vai trò kinh tế tập thể, sản xuất quy mô và tiêu chuẩn hóa nông sản. Yêu cầu mỗi xã có ít nhất 1 hợp tác xã hoặc tổ hợp tác hoạt động hiệu quả, ít nhất một mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chủ lực, và có kế hoạch phát triển sản phẩm OCOP. Việc này giúp tăng cường vai trò của kinh tế tập thể và nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Chuyển dịch cơ cấu lao động và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là nội dung xuyên suốt trong bộ tiêu chí. Dự thảo đặt mục tiêu tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ đạt từ 30%–40% tùy nhóm xã; tất cả các xã phải triển khai kế hoạch đào tạo cộng đồng, chuyển đổi nghề, đồng thời có tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả. Điều này giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đáp ứng nhu cầu phát triển của địa phương.

Bộ tiêu chí cũng phản ánh rõ những vấn đề xã hội đương đại như bình đẳng giới, phòng chống bạo lực gia đình, bảo vệ trẻ em, với các chỉ tiêu cụ thể hơn, phù hợp với chức năng quản lý của từng bộ, ngành. Điều này thể hiện sự quan tâm đến việc xây dựng một xã hội công bằng và an toàn cho tất cả mọi người.

Tóm lại, Dự thảo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2026-2030 thể hiện rõ định hướng phát triển nông thôn không chỉ là kinh tế, hạ tầng, mà còn là nơi an cư, hạnh phúc, có dịch vụ tốt, môi trường bền vững và người dân được phục vụ tận tâm. Dự thảo này là cơ sở quan trọng để xây dựng và triển khai các chương trình phát triển nông thôn trong thời gian tới.

Thanh Hóa là tỉnh ven biển với đường bờ biển dài và nhiều bãi biển đẹp, nổi tiếng trong đó có bãi biển thuộc phường Tĩnh Gia. Nơi đây không chỉ mang đến cho du khách không khí trong lành, hải sản tươi ngon mà còn là cơ hội để tìm hiểu về văn hóa làng biển. Tuy nhiên, tiềm năng du lịch của Tĩnh Gia vẫn chưa được khai thác hết.

Chị Mai Thị Hà, du khách đến từ Hà Nội, đã chia sẻ về trải nghiệm của mình tại Tĩnh Gia. Chị cho biết rằng chị yêu thích không khí ở bờ biển vào lúc hoàng hôn khi các thuyền về, nhưng ngoài tắm biển và mua hải sản, chị không biết có hoạt động nào khác hay điểm đến nào đáng tham quan. Sự hạn chế trong các hoạt động giải trí và trải nghiệm đã khiến cho du khách như chị Hà chưa thực sự hài lòng với chuyến đi.

Một trong những điểm đến được coi là hấp dẫn tại Tĩnh Gia là làng nghề Do Xuyên – Ba Làng. Nơi đây nổi tiếng với nghề chế biến hải sản và sản xuất nước mắm. Tuy nhiên, theo ông Dương Văn Tác, Chủ tịch Hiệp hội nước mắm Do Xuyên – Ba Làng, việc tiêu thụ sản phẩm vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chính là do chưa có nhiều khách du lịch tham quan và trải nghiệm tại nơi sản xuất. Điều này đã làm giảm khả năng tiếp cận thị trường và quảng bá sản phẩm của làng nghề.

Khác với làng nghề Do Xuyên – Ba Làng, mùa du lịch năm nay, làng nghề truyền thống nước mắm Khúc Phụ, xã Hoằng Thanh, đã nổi lên như một điểm sáng. Công ty TNHH Thực phẩm và thương mại, dịch vụ Lê Gia đã mở cửa nhà thùng mắm Lê Gia cho du khách tham quan và trải nghiệm. Thông qua hoạt động này, ông Lê Anh, Giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm và thương mại, dịch vụ Lê Gia, cho biết rằng doanh số bán hàng của công ty đã tăng lên trên 30%. Điều này chứng tỏ rằng việc kết hợp giữa du lịch và làng nghề đã mang lại hiệu quả tích cực.

Tuy nhiên, để phát triển du lịch làng nghề ven biển tỉnh Thanh Hóa, cần có sự hợp tác và hỗ trợ từ nhiều phía. Ông Lê Anh nhấn mạnh rằng việc gắn làng nghề với phát triển du lịch không chỉ là câu chuyện của người dân làm nghề, mà còn là sự bắt tay giữa các bên liên quan, bao gồm cơ chế, chính sách của Nhà nước, cá thể làm nghề, làng nghề và các doanh nghiệp lữ hành. Sự hợp tác này sẽ giúp tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng, đa dạng và hấp dẫn.

Để khắc phục những hạn chế, tỉnh Thanh Hóa cần có các chính sách hỗ trợ trong việc quy hoạch, phát triển và đăng ký thương hiệu sản phẩm. Đồng thời, các làng nghề cần phải cải tiến, đổi mới mẫu mã và tạo ra sản phẩm phong phú, đa dạng để thu hút khách du lịch.

Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại và kêu gọi các doanh nghiệp lữ hành vào đầu tư xây dựng, khai thác sản phẩm du lịch từ làng nghề truyền thống cũng là cần thiết. Sự phối hợp và hỗ trợ từ nhiều phía sẽ giúp du lịch làng nghề ven biển tỉnh Thanh Hóa phát triển và trở thành một sản phẩm du lịch đặc trưng và hấp dẫn, từ đó mang lại nhiều trải nghiệm thú vị cho du khách và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của địa phương.