Thị trường tín chỉ carbon đang trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Tại Việt Nam, Nghị định 119/2025 đã được ban hành để quy định việc tổ chức phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự phát triển của thị trường carbon trong nước. Từ năm 2029, Việt Nam sẽ áp dụng cơ chế đấu giá hạn ngạch phát thải và hoàn thiện khung pháp lý để từng bước tham gia thị trường carbon toàn cầu.

Trong giai đoạn đến hết năm 2028, thị trường carbon trong nước sẽ được triển khai theo Nghị định 119, với trọng tâm là xây dựng sàn giao dịch, hệ thống đăng ký quốc gia và cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon. Việc này sẽ giúp tạo ra một thị trường carbon hiệu quả, minh bạch và công bằng, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp và tổ chức giảm thiểu phát thải khí nhà kính.

Nghị định 119 cũng quy định việc tổ chức phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính cho các cơ sở được chia ra thành 3 giai đoạn. Giai đoạn 2025-2026, các nhà máy nhiệt điện, cơ sở sản xuất sắt thép, cơ sở sản xuất xi măng thuộc danh mục cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan để rà soát, đánh giá, tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt tổng hạn ngạch phát thải khí nhà kính theo giai đoạn và hằng năm.

Bên cạnh đó, Nghị định 119 cũng quy định về đối tượng phải đăng ký sử dụng các chất được kiểm soát, bao gồm tổ chức sở hữu thiết bị có chứa các chất được kiểm soát như máy điều hòa không khí, thiết bị lạnh công nghiệp. Việc đăng ký sử dụng các chất được kiểm soát sẽ giúp cơ quan quản lý nhà nước xem xét phân bổ hạn ngạch sản xuất và nhập khẩu cho các tổ chức theo quy định. Hạn ngạch sản xuất, nhập khẩu áp dụng cho các chất không được vượt quá tổng lượng tiêu thụ quốc gia.

Bộ Tài chính sẽ là cơ quan chủ trì xây dựng, thành lập sàn giao dịch carbon và xây dựng chính sách tài chính cho hoạt động của thị trường này. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp với các bộ liên quan tổ chức vận hành sàn giao dịch carbon và tăng cường năng lực cho các đối tượng tham gia thị trường carbon.

Các bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính thực hiện các hoạt động thúc đẩy việc phát triển thị trường carbon và nâng cao nhận thức của cộng đồng về thị trường này.

Tóm lại, Nghị định 119/2025 đã đặt ra những quy định quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của thị trường carbon trong nước và giảm thiểu biến đổi khí hậu. Việc triển khai thị trường carbon sẽ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và tham gia vào thị trường carbon toàn cầu.

Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đang gặp phải tình trạng tắc nghẽn nghiêm trọng. Mặc dù nhiều cộng đồng và tổ chức đã hoàn thành đo đạc và xác minh tín chỉ carbon, nhưng họ không thể bán ra nước ngoài do các quy định hiện hành. Điều này đã dẫn đến việc thiếu nguồn lực và cơ hội cho các cộng đồng giữ rừng và canh tác giảm phát thải tham gia thị trường.

TS. Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển (CODE), chia sẻ về trải nghiệm của mình khi khu sinh quyển 300 ha rừng tự nhiên do đơn vị ông quản lý đã hoàn tất đo đạc, xác minh tín chỉ carbon. Một đối tác nước ngoài đã sẵn sàng mua, nhưng việc bán không thể tiến hành do quy định của Chính phủ. Quyết định 232 của Chính phủ quy định việc bán tín chỉ carbon ra quốc tế cần được Thủ tướng phê duyệt để đảm bảo Việt Nam còn đủ tín chỉ cho thị trường trong nước.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, nhận định thị trường carbon tại Việt Nam hiện vẫn chỉ tồn tại ở dạng tiềm năng, chưa thực sự vận hành. Các chuyên gia cho rằng cần có chính sách mới cho thị trường tín chỉ carbon, bao gồm việc xây dựng hệ thống giao dịch, định danh hàng hóa, và tổ chức vận hành thị trường. Ngoài ra, cần có cơ chế hỗ trợ cụ thể cho hộ gia đình và cộng đồng nhỏ lẻ tham gia thị trường.

Bà Betty Palard, Đồng sáng lập Ủy ban Tài chính Bền vững EuroCham, cho rằng muốn xây dựng thị trường tín chỉ hiệu quả, Việt Nam cần thay đổi góc nhìn và tập trung vào tín chỉ ‘xanh lá cây’ từ rừng và nông nghiệp. Câu chuyện của kỹ sư Hồ Quang Cua, người phát triển giống gạo ST25, là minh chứng sống động cho việc giảm phát thải và bảo vệ văn hóa, sinh kế của cộng đồng dân tộc thiểu số.

Tại Tọa đàm Net Zero 2025, các chuyên gia nhận định Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển thị trường tín chỉ carbon, đặc biệt từ rừng và nông nghiệp. Tuy nhiên, cần một loạt điều kiện để khai phá tiềm năng đó, bao gồm thể chế rõ ràng, cơ chế ủy quyền sớm, hệ thống MRV dễ tiếp cận và nền tảng số mở. Việc xây dựng và phát triển thị trường tín chỉ carbon sẽ góp phần quan trọng vào việc đạt được mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Một số chuyên gia cũng đề xuất rằng việc tạo điều kiện cho thị trường tín chỉ carbon phát triển sẽ giúp Việt Nam có thể tận dụng được nguồn lực từ thị trường quốc tế để đầu tư vào các dự án giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Đồng thời, cũng cần có các chính sách hỗ trợ cụ thể cho các cộng đồng và tổ chức tham gia thị trường tín chỉ carbon.

Ví dụ, các dự án giảm phát thải từ rừng và nông nghiệp có thể được cấp tín chỉ carbon dựa trên kết quả đo đạc và xác minh. Các tín chỉ này có thể được bán ra thị trường quốc tế, mang lại nguồn thu cho các cộng đồng và tổ chức tham gia dự án.

Tuy nhiên, để thị trường tín chỉ carbon phát triển hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, tổ chức và cộng đồng. Việc xây dựng hệ thống giao dịch, định danh hàng hóa và tổ chức vận hành thị trường là những bước quan trọng để tạo điều kiện cho thị trường tín chỉ carbon phát triển.