Trong quá trình giám định hài cốt liệt sĩ, việc phân tích các mẫu xương lâu năm thường gặp phải những khó khăn do quá trình phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định.

Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, góp phần trả lại danh tính nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm.

Để nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này nhằm phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.

Khi áp dụng công nghệ phân tích ADN mới, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu. Công nghệ mới được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, cho biết công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Ngày 25/7, Bộ Công an đã tổ chức hội nghị sơ kết 1 năm triển khai kế hoạch thu nhận mẫu ADN cho thân nhân của các liệt sĩ chưa được xác định danh tính. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và phát biểu tại sự kiện này.

Sau một năm thực hiện kế hoạch, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06, Bộ Công an) đã phối hợp với các đơn vị liên quan thu nhận 57.273 mẫu ADN từ mẹ Việt Nam anh hùng, mẹ đẻ và thân nhân của các liệt sĩ trên toàn quốc. Đến ngày 20/7, C06 đã hoàn thành việc phân tích 11.138 mẫu và cập nhật hơn 10.000 dữ liệu ADN của thân nhân các liệt sĩ vào cơ sở dữ liệu căn cước công dân. Đồng thời, các phòng xét nghiệm đã phân tích được 5.493 kết quả ADN trên tổng số 17.726 mẫu hài cốt và thân nhân được bàn giao.

Qua quá trình đối sánh dữ liệu hài cốt, cơ quan chức năng đã xác định 16 trường hợp ADN của hài cốt liệt sĩ nghi trùng quan hệ dòng máu với ADN của các thân nhân liệt sĩ. Đây là những kết quả đáng ghi nhận trong quá trình tìm kiếm và xác minh danh tính của các liệt sĩ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh rằng Việt Nam có hơn 1,2 triệu liệt sĩ, trong đó khoảng 900.000 hài cốt đã được quy tập về các nghĩa trang, nhưng khoảng 300.000 hài cốt liệt sĩ đã được an táng mà chưa xác định được danh tính. Thủ tướng bày tỏ sự trăn trở khi thời gian đang trôi qua nhanh, trong khi điều kiện khí hậu và môi trường ngày càng thách thức, khiến công tác tìm kiếm và xác minh danh tính liệt sĩ trở nên khó khăn hơn.

Thủ tướng đề nghị công tác giám định ADN và xác định danh tính các liệt sĩ phải được đẩy mạnh với tốc độ nhanh hơn, “tăng tốc, bứt phá, hành quân nhanh hơn, thần tốc hơn nữa” để kịp thời với sự trôi chảy của thời gian. Thủ tướng khẳng định việc xác định danh tính cho các liệt sĩ không chỉ thể hiện sự tri ân sâu sắc mà còn là giá trị đạo lý và nhân văn đặc biệt của dân tộc Việt Nam, và mặc dù khó khăn nhưng chúng ta phải thực hiện.

…