Chuyển đổi xanh trong ngành logistics đang trở thành xu thế toàn cầu, nhưng phần lớn doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn đang gặp khó khăn trong việc áp dụng các giải pháp thân thiện môi trường. Ngành logistics Việt Nam có tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, trung bình 14-16%/năm, cao gần gấp đôi so với tốc độ tăng GDP. Tuy nhiên, ngành vẫn đang phát triển âm thầm, thiếu vắng các doanh nghiệp quy mô lớn có khả năng dẫn dắt thị trường.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết tại tọa đàm Chính sách tài chính phát triển logistics xanh do Tạp chí Kinh tế – Tài chính tổ chức, yêu cầu về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh đã dần được các doanh nghiệp nhận thức nhưng việc thực thi trên thực tế còn hạn chế. Ông Đặng Vũ Thành, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), cũng cho rằng chuyển đổi xanh không còn là xu hướng, mà đã và đang hiện diện trong từng hoạt động hằng ngày của doanh nghiệp logistics trên toàn cầu. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp logistics, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm đến 95%, vẫn đang loay hoay với bài toán vốn, công nghệ và thực thi chính sách.

Chuyển đổi xanh không thể chỉ trông chờ từ phía doanh nghiệp. Dù nhận thức được xu thế tất yếu, phần lớn doanh nghiệp logistics Việt Nam vẫn đang đối mặt với hàng loạt rào cản khi triển khai chuyển đổi xanh. TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho biết điểm nghẽn đầu tiên là vấn đề “tiền đâu?”. Trong khi 95-97% doanh nghiệp logistics là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), thì thị trường tài chính xanh ở Việt Nam lại còn rất non trẻ. Tính đến giữa năm nay, quy mô tài chính xanh chỉ chiếm 4,35% tổng tín dụng, thấp hơn nhiều so với mức tối thiểu 10% như kỳ vọng.

Các chuyên gia đều thống nhất rằng cần có sự điều phối mạnh mẽ từ Nhà nước, đặc biệt là các bộ ngành như Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước… Không thể chỉ kỳ vọng vào nỗ lực của doanh nghiệp khi các điều kiện về tài chính, pháp lý, và hạ tầng vẫn còn quá nhiều bất cập. Nhà nước cần sớm tích hợp chính sách ưu đãi thuế, trợ cấp cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh, đưa trạm sạc, kho xanh, logistics thông minh vào quy hoạch đầu tư công.

Từ góc độ chính sách, các chuyên gia cho rằng, không thể có phát triển xanh nếu không có dòng vốn xanh. Và để có dòng vốn đó, cần sự chung tay của cả hệ thống, từ cơ quan quản lý, ngân hàng, đến chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ chuyển đổi xanh rõ ràng, minh bạch và có thể đo lường. Việc này sẽ giúp các doanh nghiệp logistics Việt Nam có thể chuyển đổi xanh một cách hiệu quả và bền vững, đồng thời đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Để triển khai chuyển đổi xanh, các doanh nghiệp logistics cần tiếp cận các nguồn tài chính xanh thông qua các chương trình tài chính bền vững và các sáng kiến của Ngân hàng Thế giới. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo để giảm thiểu tác động môi trường và tăng cường hiệu quả hoạt động.

Trong bối cảnh hiện nay, việc chuyển đổi xanh trong ngành logistics không chỉ là một lựa chọn mà còn là một yêu cầu tất yếu. Các doanh nghiệp logistics Việt Nam cần nhanh chóng thích nghi và chuyển đổi để đáp ứng được các yêu cầu về môi trường và phát triển bền vững.

Vai Trò Quan Trọng Của Doanh Nghiệp Nhỏ và Vừa Tại Việt Nam

Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 45% vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho khoảng 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy các DNNVV đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tài chính, đặc biệt là tài chính bền vững.

Thách Thức Trong Tiếp Cận Tài Chính

Theo các số liệu gần đây, chỉ có dưới 9% DNNVV tại Việt Nam có thể tiếp cận tài chính bền vững. Tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ, cho thấy sự chênh lệch đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực. Tỷ lệ DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống còn 28% vào năm 2023, cho thấy sự suy giảm trong khả năng tiếp cận nguồn tài chính truyền thống.

Bốn Trụ Cột Để Tháo Gỡ Khó khăn

Để giải quyết những thách thức mà DNNVV đang đối mặt, cần xây dựng một khung chính sách toàn diện với 4 trụ cột chính. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Thứ hai, cải cách tài chính nhằm tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn. Thứ ba, nâng cao năng lực của DNNVV để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Cuối cùng, phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ sự phát triển bền vững của DNNVV.

Rào Cản Chính Hạn Chế DNNVV

Có ba rào cản chính hạn chế sự tham gia của DNNVV vào tài chính bền vững. Thứ nhất, các DNNVV thường thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Thứ hai, sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương gây ra khó khăn cho DNNVV. Thứ ba, tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của DNNVV cũng là một hạn chế lớn.

Giải Pháp Cho Thực Tiễn Việt Nam

Nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam và dựa trên kinh nghiệm quốc tế. Việc hoàn thiện khung pháp lý, cải cách khu vực tài chính, nâng cao năng lực của DNNVV, và phát triển hạ tầng thị trường là những bước đi quan trọng.

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này không chỉ giúp huy động tài chính bền vững cho DNNVV mà còn góp phần tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh. Đây không chỉ là một chính sách tài chính mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon, hướng tới một tương lai phát triển bền vững.