Cụm đền cổ Ta Muen và đền Preah Vihear, tọa lạc trên dãy Dangrek, là những di sản lịch sử quý giá với niên đại hàng nghìn năm và đã trở thành tâm điểm của cuộc tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan. Cụm đền Ta Muen bao gồm ba ngôi đền: Ta Muen Thom, Ta Muen Toch và Ta Kwai, trong đó Ta Muen Thom là ngôi đền lớn nhất và nổi tiếng nhất.

Ngày 24/7 vừa qua, giao tranh đã nổ ra tại khu vực này sau khi phát ngôn viên quân đội Campuchia, Maly Socheata, cáo buộc binh sĩ Thái Lan vi phạm thỏa thuận khi tiến vào khu vực đền và rào dây thép gai xung quanh, ngăn cản du khách tiếp cận. Sự việc này đã làm dấy lên mối quan ngại về tình hình an ninh và chủ quyền tại khu vực biên giới giữa hai quốc gia.

Đền Ta Muen Thom, được xây dựng dưới thời vua Udayadityavarman II (trị vì từ năm 1050 – 1066), là một phần quan trọng của tuyến đền cổ nối liền Angkor (Campuchia) với Phimai (Thái Lan). Campuchia tuyên bố chủ quyền dựa trên biên giới thời Đế quốc Khmer, trong khi Thái Lan khẳng định đền nằm trong lãnh thổ của mình. Sự tranh chấp này đã trở thành một vấn đề nhạy cảm trong mối quan hệ giữa hai quốc gia.

Ngôi đền này được xây bằng đá ong và sa thạch, bố trí theo hình chữ nhật, hướng về phía nam, một điểm hiếm thấy trong kiến trúc Khmer. Trong khuôn viên có tượng thần bò Nandi và khối đá tự nhiên tượng trưng cho linga, biểu trưng sinh lực sáng tạo của Shiva. Những đặc điểm kiến trúc độc đáo này đã làm cho đền Ta Muen Thom trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của du khách.

Bên cạnh đó, đền Ta Muen Toch, nằm cách đền Ta Muen Thom khoảng 300m, là điểm dừng chân thứ hai trong cụm ba ngôi đền Khmer cổ nằm sát biên giới Thái Lan – Campuchia. So với đền chính Ta Muen Thom, Ta Muen Toch có quy mô nhỏ hơn, được xây dựng bằng đá sa thạch với kiến trúc đơn giản. Tuy nhiên, ngôi đền này vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính và là một điểm đến值得 tham quan.

Đền Ta Kwai, cách cụm đền Ta Muen Toch khoảng 10km về phía đông nam, hiện chỉ còn lại vài bức tường đá và nền móng, ẩn giữa rừng. Sự hoang sơ và tách biệt ấy lại khiến nơi đây thu hút những du khách ưa khám phá và đam mê khảo cổ. Những tàn tích còn lại của ngôi đền này vẫn giữ được vẻ đẹp bí ẩn và là một điểm đến hấp dẫn của du khách.

Về phần đền Preah Vihear, cách đền Ta Muen Thom khoảng 110km, là ngôi đền Hindu thế kỷ 11 nằm trên đỉnh dãy Dangrek, ở độ cao 525m. Với giá trị lịch sử và kiến trúc đặc biệt, Preah Vihear được mệnh danh là ‘vua của những ngôi đền trên núi’ và từng được chuyên trang du lịch Lonely Planet xếp vào danh sách ’10 điểm đến không thể bỏ qua khi tới Campuchia’. Ngôi đền này đã trở thành một biểu tượng của văn hóa và lịch sử Campuchia.

Mối quan hệ giữa Campuchia và Thái Lan về vấn đề này trở nên căng thẳng từ năm 2008, khi UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới. Tranh chấp chủ quyền leo thang thành xung đột vũ trang khiến nhiều người thương vong. Cụm đền Ta Muen và đền Preah Vihear không chỉ là điểm đến mang tính lịch sử văn hóa mà còn là biểu tượng của lòng tự tôn dân tộc và công cụ chính trị nội bộ, khiến tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Di tích lịch sử đình Đô Mỹ, tọa lạc tại xã Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa, đang đối mặt với nguy cơ đổ sập bất cứ lúc nào do sự xuống cấp nghiêm trọng sau gần 200 năm tồn tại. Để cứu nguy cho di tích cấp tỉnh này, dự án tu bổ, tôn tạo đã được triển khai với tổng mức đầu tư hơn 14,6 tỷ đồng.

Đình Đô Mỹ được xây dựng từ giữa thế kỷ XIX, ban đầu được dùng để thờ Thành hoàng Thái úy Tô Hiến Thành, cùng với hai vị Đô Bá và Nguyễn Thận Xuân. Năm 1996, đình được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh và nằm ở xã Hà Tân cũ, nay là xã Tống Sơn. Trải qua thời gian dài, công trình gỗ bề thế này đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Người dân địa phương đã nhiều lần đề nghị các cấp có thẩm quyền sớm xem xét để tôn tạo, tu bổ nhưng chưa có kinh phí.

Sau nhiều lần nâng lên, đặt xuống, dự án tu bổ, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ đã được phê duyệt vào tháng 5/2025. Công trình được khởi công vào tháng 6/2025 và dự kiến hoàn thành, đưa vào sử dụng trước Tết Nguyên đán 2026. Đối với các công trình văn hóa, việc phục dựng, tôn tạo phải giữ được yếu tố gốc, các nét họa tiết, hoa văn đặc trưng của công trình gắn với thời kỳ lịch sử.

Phó Chủ tịch UBND xã Tống Sơn, bà Phan Thị Lan, cho hay: “Đình Đô Mỹ là một công trình kiến trúc tiêu biểu của thời Nguyễn, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống. Việc đình được tu bổ là sự kiện lớn, mang lại niềm vui, sự phấn khởi cho hàng nghìn người dân trong vùng. Mọi người mong mỏi công trình được hoàn thành đúng tiến độ, vừa bảo tồn di sản, vừa phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện nay.”

Để bảo tồn nguyên trạng kiến trúc gốc, trước khi hạ giải, các đơn vị có chuyên môn của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Thanh Hóa, cùng với đại diện người dân, chính quyền, đơn vị thi công đã lập biên bản, quay clip, chụp ảnh từng nét hoa văn, họa tiết. Đình Đô Mỹ không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, đình còn là biểu tượng của truyền thống và lịch sử quê hương. Việc nâng cấp đình không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn thể hiện sự quan tâm của chính quyền tới đời sống tinh thần của nhân dân.

Hiện nay, đơn vị thi công đang dọn dẹp mặt bằng, lấy cốt, phân loại các phiến đá còn sử dụng được, các phiến hư hỏng thì đặt đơn vị đục, đẻo cho đúng kích cỡ. Phần trụ cột bằng lim cũng được đo kỹ càng để khi thay thế đảm bảo chất lượng, chủng loại. Với sự vào cuộc tích cực của chính quyền và đơn vị thi công, dự án tu bổ, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ đang được triển khai đúng tiến độ, hứa hẹn sẽ mang lại diện mạo mới cho di tích lịch sử này.