Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Buổi thảo luận này tập trung vào việc khẳng định vai trò quan trọng của công nghệ vũ trụ trong thời đại hiện nay và những thách thức mà ngành công nghệ mũi nhọn này đang phải đối mặt. Mục tiêu của buổi tọa đàm là tìm kiếm các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của công nghệ vũ trụ, một ngành không chỉ mang lại lợi ích về khoa học mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội.

Trong lời phát biểu khai mạc, Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã nhấn mạnh rằng trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không chỉ còn giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia, mà đã vươn lên trở thành một trụ cột chiến lược trong nhiều nền kinh tế hiện đại. Các ứng dụng của công nghệ vũ trụ trong đời sống hàng ngày như dự báo thời tiết, viễn thông, nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, và trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng đã chứng minh tầm quan trọng của ngành này.

Ông Sưởng cũng dẫn chứng từ báo cáo mới nhất của Space Foundation, theo đó kinh tế vũ trụ toàn cầu đã đạt gần 613 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Sự tăng trưởng ấn tượng này thể hiện tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ. Tại Việt Nam, mặc dù công nghệ vũ trụ còn ở giai đoạn phát triển ban đầu, nhưng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, và nỗ lực không ngừng của các cơ quan, doanh nghiệp, cũng như đội ngũ khoa học công nghệ, ông Sưởng tin rằng Việt Nam có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Ông Sưởng kỳ vọng rằng việc phát triển công nghệ vũ trụ sẽ giúp Việt Nam đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh, và nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh rằng việc làm chủ công nghệ vũ trụ không chỉ là một mục tiêu, mà còn là một hành trình đòi hỏi sự cố gắng và kiên trì của tất cả các bên liên quan.

Trong khuôn khổ buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những cơ hội và thách thức mà Việt Nam đang đối mặt trong phát triển công nghệ vũ trụ. Họ cũng tập trung vào việc đề xuất các cơ chế chính sách và mô hình hợp tác hiệu quả, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, với sự tham gia mạnh mẽ của lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Những ý kiến và đề xuất từ buổi tọa đàm không chỉ dừng lại ở việc phát triển công nghệ, mà còn liên quan đến việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho sự phát triển của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Từ đó, Việt Nam có thể tận dụng tối đa tiềm năng của công nghệ vũ trụ để phục vụ cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Việt Nam có tiềm năng to lớn để phát triển trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ nếu biết cách tận dụng cơ hội, đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học. Đây là những khuyến nghị từ các chuyên gia quốc tế dựa trên kinh nghiệm phát triển khoa học không gian của các nước tiên tiến.

Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Ban đầu, việc phát triển bộ cảm biến để theo dõi lò phản ứng hạt nhân đã mở ra cơ hội cho các nhà khoa học linh hoạt chuyển hướng công nghệ để quan sát bầu trời. Từ nền tảng siêu dẫn, Saclay đã tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn.

TS Quang cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, các nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của công nghệ mà còn mở ra cơ hội hợp tác giữa các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), lại cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó để phát triển khoa học một cách thực chất. Ông Hiền cũng chỉ ra rằng điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam chính là con người, và để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng, tự do.

Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Do đó, Việt Nam cần tập trung vào xây dựng môi trường nghiên cứu tự do, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm, tạo môi trường tự do cho nhà khoa học và đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Điều này không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới mà còn mở ra cơ hội cho các nhà nghiên cứu trong nước tiếp cận với những công nghệ mới, tiên tiến.

Các chuyên gia cũng đồng tình rằng việc xây dựng một môi trường nghiên cứu và phát triển thuận lợi là chìa khóa để Việt Nam phát triển trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Điều này đòi hỏi sự tham gia và hỗ trợ từ nhiều phía, bao gồm cả chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức khoa học. Với sự hợp tác và đầu tư đúng hướng, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành một cường quốc trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ trong tương lai.

Hiện tại, các chuyên gia đang kỳ vọng vào những bước tiến mới trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ của Việt Nam. Với sự nỗ lực không ngừng và định hướng phát triển đúng đắn, Việt Nam có thể đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Và để theo dõi thêm nhiều thông tin cập nhật và bài viết chuyên sâu khác, bạn có thể truy cập https://ads.tienphong.vn/ để biết thêm chi tiết.

Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, không còn là một lĩnh vực xa xôi mà đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực tại Việt Nam. Từ viễn thông, định vị dẫn đường đến viễn thám phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt, công nghệ vũ trụ đã trở thành một công cụ quan trọng giúp chúng ta quản lý và phát triển đất nước.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. ‘Công nghệ vũ trụ như không khí, chúng ta sử dụng hằng ngày nhưng không nhận ra’, ông Ngọc nói. Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng.

Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050.

Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một ‘lớp nền’ của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.