Trong giai đoạn chuyển đổi thể chế quan trọng hiện nay, Việt Nam đang nỗ lực xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đẩy nhanh quá trình Chính phủ số hóa. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết lớn nhằm đổi mới và hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, việc cải cách hành vi công vụ vẫn còn nhiều thách thức, gây ra độ trễ trong việc triển khai các chính sách mới.

PGS.TS Bế Trung Anh, Ủy viên và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Công tác đại biểu, đã đưa ra quan điểm rằng việc cải cách hành vi công vụ là rất cần thiết để đảm bảo hiệu quả của cải cách thể chế. Ông cho rằng nếu không có sự thay đổi trong hành vi công vụ, các cải cách thể chế sẽ chỉ dừng lại ở văn bản. “Chuyển đổi thể chế không chỉ là sự thay đổi về nội dung văn bản pháp luật mà còn là quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân,” ông nhấn mạnh. Điều này đòi hỏi bộ máy công vụ phải có sự thay đổi về cách thức làm việc, từ quản lý sang phục vụ.

Tuy nhiên, hiện nay, vẫn còn nhiều biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ, như tâm lý ‘xin – cho’, sợ trách nhiệm, chờ hướng dẫn dưới luật. Những biểu hiện này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Bế Trung Anh cho rằng cần có một tổ hợp giải pháp đồng bộ, bao gồm tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng với đánh giá cán bộ, cải tiến hệ thống phản hồi công dân, đưa tiếp cận số vào chính sách công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính.

Ông cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng một bộ máy hành chính có thể ‘cất cánh’ chỉ bằng thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ phải đi cùng với cải cách thể chế. Nếu thể chế là đường băng, thì hành vi công vụ là động cơ. Không có động cơ đủ mạnh, bộ máy sẽ không thể cất cánh. Thực tế cho thấy, cải cách hành vi công vụ là khâu ít được để ý, nhưng lại là chìa khóa thành công trong quá trình thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Nếu không có chuyển biến rõ rệt trong thái độ, kỹ năng, văn hóa và trách nhiệm của công chức, thì những nỗ lực lập pháp – dù có tầm nhìn – cũng sẽ bị trì hoãn trong thực tế. Vì vậy, mọi thiết kế thể chế cần đi kèm cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Cần thấy một cách rõ ràng, cụ thể giải pháp đột phá về thể chế và tổ chức để buộc bộ máy thực thi thay đổi hành vi thực chất, không chỉ bằng lời kêu gọi, mà bằng cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực và gắn trách nhiệm cán bộ với kết quả hỗ trợ khu vực tư nhân.

Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội vạch ra mới có thể trở thành hiện thực. Khi đó, cải cách thể chế mới đi đến đích cuối cùng: thay đổi đời sống người dân và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.

Chuyển đổi số là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự lãnh đạo chiến lược và tầm nhìn dài hạn. Thành công của Đan Mạch trong lĩnh vực này không chỉ đến từ hệ thống chính sách công ưu việt mà còn nhờ vào sự đầu tư vào công nghệ và đổi mới. Với kinh nghiệm 25 năm trong chuyển đổi số quản trị công, bắt đầu từ năm 2001, Đan Mạch đã xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của chính phủ điện tử.

Ông Nicolai Prytz, Đại sứ Đan Mạch tại Việt Nam, cho biết hành trình số hóa của Đan Mạch đã bắt đầu từ rất lâu. Đến nay, Đan Mạch đã trở thành quốc gia tiên tiến nhất về chính phủ điện tử, cung cấp dịch vụ số cho công dân và doanh nghiệp. Quá trình này bao gồm sự tham gia của chính quyền trung ương, 5 chính quyền khu vực và 98 chính quyền địa phương, với chiến lược chung được cập nhật theo chu kỳ 4 năm một lần.

Việt Nam hiện đang ở giai đoạn phát triển quan trọng, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần cải cách hành chính toàn diện, đặc biệt là đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực công.

Trong năm 2024, Việt Nam đặt trọng tâm vào phát triển kinh tế số với 4 trụ cột là công nghiệp công nghệ thông tin; số hóa các ngành kinh tế; quản trị số và dữ liệu số làm động lực cho tăng trưởng và phát triển xã hội nhanh, bền vững. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng một trong những vấn đề nổi cộm của quá trình thúc đẩy chuyển đổi số trong quản trị công là phải xây dựng năng lực cho cả bộ máy hành chính và cả những người sử dụng dịch vụ hành chính công.

Ông Anders Windinge, Cố vấn trưởng chính quyền thành phố Copenhaghen – Đan Mạch, cho rằng quy định pháp lý bắt buộc tất cả các cơ quan công quyền phải sử dụng và giao tiếp bằng phương thức số chính là thành tựu mang tính đột phá nhất. Để bộ máy hành chính công hoạt động hiệu quả, đáp ứng được nhu cầu của người dân, Đan Mạch đã tiến hành sắp xếp nhân sự phù hợp và áp dụng phân quyền để các cấp địa phương có thể đưa ra quyết định. Điều này giúp người dân cảm thấy có tiếng nói hơn trong các chính sách và dịch vụ công.

Đan Mạch là quốc gia có nền kinh tế thị trường xã hội phát triển, thu nhập bình quân đầu người ở mức cao, với chỉ số hạnh phúc cao nhất thế giới. Mô hình phát triển của Đan Mạch có nét tương đồng với mô hình phát triển mà Việt Nam đang thực hiện, như đề cao vai trò quản trị quốc gia của nhà nước đối với điều tiết nền kinh tế thị trường, chú trọng đến an sinh, phúc lợi xã hội, bình đẳng, công bằng xã hội và không để ai bị bỏ lại phía sau. Học hỏi từ kinh nghiệm của Đan Mạch, Việt Nam có thể đẩy mạnh chuyển đổi số và cải cách hành chính để đạt được mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Việc chuyển đổi số trong quản trị công không chỉ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu kinh tế – xã hội mà còn giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Từ đó, đất nước có thể phát triển bền vững và hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới.