Chuyển đổi số đang trở thành yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp trong thời đại Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất và kinh doanh vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một trong những điểm nghẽn quan trọng mà họ gặp phải là vấn đề nhân lực.
Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), chỉ ra rằng nhiều doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm và áp dụng công nghệ phù hợp do thiếu vốn đầu tư và trình độ chuyên môn. Thậm chí khi đã có công nghệ, họ lại không có nhân sự đủ trình độ để vận hành.
Để hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua rào cản này, các chuyên gia đề xuất việc triển khai cơ chế ‘chuyển đổi từng bước’. Thay vì thay đổi toàn bộ quy trình cùng lúc, doanh nghiệp có thể bắt đầu từ những nghiệp vụ dễ áp dụng như hóa đơn điện tử, kế toán online, quản lý bán hàng… Điều này giúp giảm thiểu rủi ro và tạo điều kiện cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia vào chuyển đổi số.
Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức giáo dục để tổ chức các chương trình đào tạo thực hành, học online, cấp chứng chỉ… được xem là rất cần thiết. Điều này giúp cung cấp cho doanh nghiệp nguồn nhân lực có kỹ năng số cần thiết để thích ứng với thời đại công nghệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Tân, Giám đốc Viện Nghiên cứu và Phát triển Ứng dụng các hợp chất thiên nhiên, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng Nhà nước nên tạo ra các chương trình trọng điểm với kinh phí cụ thể và lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ đào tạo qua đấu thầu. Điều này giúp doanh nghiệp tư nhân có cơ hội tham gia thiết kế các khóa học, chương trình học bổ sung và phổ thông hóa các kỹ năng mới cho người lao động yếu thế trong thị trường việc làm mới.
Một yếu tố quan trọng khác là khuyến khích doanh nghiệp công nghệ phát triển các giải pháp công nghệ thân thiện với người dùng. Các phần mềm cần phải dễ sử dụng, có giao diện đơn giản và có thể tích hợp tính năng điều khiển bằng giọng nói, giúp người lao động phổ thông cũng có thể dễ dàng làm quen và sử dụng.
Dự báo khoảng 70% công việc truyền thống tại Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể từ sự phát triển của Trí tuệ nhân tạo (AI) trong thập kỷ tới. Các nhà cung cấp giải pháp công nghệ nhận định AI sẽ là công nghệ chủ đạo định hình tương lai hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam trong 5-10 năm tới.
Để hình thành nguồn lực mới, doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình chuyển đổi số có lồng ghép yếu tố phát triển con người. Cả doanh nghiệp và người lao động cần đầu tư vào việc học tập và nâng cao kỹ năng số để thích ứng với sự thay đổi.
Xây dựng một hệ sinh thái nhân lực thích ứng công nghệ không chỉ dựa vào nỗ lực riêng của doanh nghiệp mà còn cần sự đóng góp của giáo dục đại học. Giáo dục đại học chính là mắt xích đầu tiên góp phần định hình tư duy, nền tảng tri thức và thái độ nghề nghiệp cho người lao động tương lai.
Nhân lực không thể tách rời tổng thể các yếu tố như cấu trúc nền kinh tế, định hướng chính sách vĩ mô và năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp. Chất lượng nguồn nhân lực chịu tác động trực tiếp từ cách mà nền kinh tế được tổ chức, điều tiết và định hướng phát triển.
Muốn hình thành một lực lượng lao động phù hợp với thời đại công nghệ, cần có sự đồng bộ giữa chính sách phát triển nhân lực và các chính sách kinh tế-công nghệ. Điều này giúp tạo ra một môi trường hỗ trợ toàn diện cho việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong thời đại công nghệ.