Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature đã trình bày một phương pháp mới nhằm ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thông qua vết đốt của muỗi. Các nhà khoa học đã phát hiện ra cách thức can thiệp vào quá trình lây truyền của ký sinh trùng này bằng cách chỉnh sửa gene của muỗi.
Trước hết, cần hiểu rằng bệnh sốt rét là một bệnh truyền nhiễm gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh. Ước tính hàng năm có hơn 250 triệu người trên toàn thế giới bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này. Để lây lan, ký sinh trùng cần trải qua một quá trình phức tạp. Ban đầu, muỗi hút máu từ người bị nhiễm bệnh, sau đó ký sinh trùng di chuyển đến ruột của muỗi. Tại đây, chúng phải vượt qua một thách thức đáng kể là di chuyển ra khỏi ruột và vào khoang cơ thể, nơi chúng phát triển thành một dạng khác. Cuối cùng, chúng di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi, sẵn sàng lây nhiễm cho người tiếp theo bị đốt.
Một bước quan trọng trong quá trình này là sự di chuyển của ký sinh trùng từ ruột ra khoang cơ thể của muỗi. Để thực hiện bước nhảy này, ký sinh trùng phụ thuộc vào một loại protein do chính muỗi tạo ra. Tuy nhiên, một số muỗi có biến thể của protein này dường như phá vỡ hành trình của ký sinh trùng.
Các nhà khoa học tại Đại học California San Diego đã tận dụng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR để thay đổi biến thể của protein này trong muỗi. Chỉ với một thay đổi nhỏ, việc chỉnh sửa chỉ một amino acid trong gene đã đủ để ngăn chặn hầu hết ký sinh trùng di chuyển đến đích cuối cùng trong muỗi. Phát hiện này mở ra hy vọng mới trong việc kiểm soát sự lây lan của bệnh sốt rét.
Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sử dụng ‘gene drive’ để phổ biến thay đổi có lợi này trong toàn bộ quần thể muỗi. Gene drive là các chuỗi DNA có thể được chèn vào genome và thay đổi quy tắc di truyền thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này còn gây tranh cãi và chưa được sử dụng bên ngoài phòng thí nghiệm do lo ngại về hậu quả không mong muốn.
Các nhà nghiên cứu cho biết sẽ cần vài năm nữa để có thể tiến hành thử nghiệm thực địa. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy về nguyên tắc, một chỉnh sửa nhỏ trong genome có thể khiến toàn bộ quần thể muỗi không thể truyền bệnh sốt rét nguy hiểm này. Nếu thành công, phương pháp này có thể trở thành một công cụ quan trọng trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét trên toàn cầu.