Việc sắp xếp và tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm trong quá trình đổi mới và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều địa phương sau khi sáp nhập đang gặp khó khăn trong việc áp dụng văn bản cũ và chậm ban hành văn bản mới, gây ra gián đoạn hoạt động quản lý và ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân.
Tình trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nhìn nhận đầy đủ những hệ lụy pháp lý và tìm ra giải pháp để bảo đảm tính thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật tại chính quyền địa phương. Quá trình sáp nhập đơn vị hành chính đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế để tránh dẫn đến sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu hụt văn bản điều chỉnh.
Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất, ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo với luật và các văn bản của Trung ương.
Ngoài ra, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn giá trị của hệ thống văn bản tại các đơn vị cũ. Nhiều văn bản đã được xây dựng công phu, đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn và đang phát huy hiệu quả, cần được kế thừa, hiệu chỉnh, chứ không nên xóa bỏ hoàn toàn.
Lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật cũng là một yếu tố quan trọng. Trong mọi hoạt động quản trị nhà nước, việc lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm không chỉ là một khẩu hiệu hành chính, mà phải được thể hiện rõ trong nội dung và quy trình xây dựng văn bản pháp luật.
Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.
Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập cũng là một giải pháp quan trọng. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.
Củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương cũng là một yếu tố then chốt. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.
Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Áp dụng công nghệ thông tin sẽ giúp nâng cao hiệu quả và giảm thiểu thời gian trong việc này.
Nhìn chung, để đảm bảo tính thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật tại chính quyền địa phương sau sáp nhập, cần thực hiện một cách toàn diện và đồng bộ các giải pháp nêu trên. Điều này sẽ giúp các địa phương vượt qua những khó khăn và thách thức, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.