Một trường hợp gây tranh cãi về tính hợp pháp của các khoản thu tại cộng đồng dân cư đã xảy ra tại Hà Nội, khi một người dân bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng tiền ‘quỹ xóm’ khi dọn dẹp khu đất của gia đình. Sự việc này đã đặt ra nhiều câu hỏi về quyền và nghĩa vụ của người dân trong việc đóng góp cho cộng đồng.
Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã đưa ra quan điểm pháp lý về vấn đề này. Theo ông, mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch. Việc một cá nhân hay nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt, bắt buộc người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái pháp luật.
TS.LS Đặng Văn Cường cũng chỉ ra rằng, đối với các khoản đóng góp tại cộng đồng, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rất rõ. Các khoản đóng góp, huy động trong cộng đồng dân cư phải tự nguyện, minh bạch, và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, với sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Luật sư Cường nhấn mạnh rằng, đóng góp phải tự nguyện, không được áp đặt. Trên thực tế, do vấn đề nhận thức và có sự khác biệt giữa quy định pháp luật và phong tục địa phương dẫn đến xung đột lợi ích. Về việc anh Đ.X.T. bị đe dọa, ép nộp 20 triệu đồng và chỉ nhận một tờ giấy viết tay, luật sư Cường khẳng định đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính, kế toán.
Việc này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, thiếu minh bạch mà còn có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Trước lập luận của một số người cho rằng ‘đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền’, luật sư Đặng Văn Cường khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Luật sư Cường giải thích, quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung, không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Ngoài ra, đường xóm được làm trên đất công, hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ.
Như vậy, việc thu tiền ‘quỹ xóm’ mà không có cơ sở pháp lý và không đảm bảo tính minh bạch, tự nguyện là vi phạm pháp luật. Người dân cần cảnh giác và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền can thiệp, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Trong quá trình thực hiện các khoản đóng góp, người dân cần yêu cầu sự công khai, minh bạch về mục đích, mức thu và sử dụng số tiền đóng góp. Các cơ quan nhà nước cũng cần tăng cường giám sát, thanh tra và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để đảm bảo quyền lợi của người dân.
Thông tin pháp lý về các khoản đóng góp tại cộng đồng dân cư đã được luật sư Đặng Văn Cường cung cấp để giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình.